Gistermiddag, iets voor vieren. De eeuwenoude panden aan Het Hof weerkaatsen zachte, newageachtige muziek. Een groepje overwegend in het wit geklede mensen –professionele dansers, blijkt even later– waart om de 4 meter hoge kubus in het midden van het plein heen. Rondje na rondje, na rondje… Geleidelijk aan voegen zich meer belangstellenden bij hen. Allemaal krijgen ze een grote witte omslagdoek, met daarop de naam van Aziz (Bekkaoui), de Marokkaans-Nederlandse kunstenaar die deze „live performance” heeft bedacht. Twee politieagenten houden een oogje in het zeil.En dat laatste is misschien ook niet overbodig, zegt Abdel Nassiri, die zich voorstelt als woordvoerder van Bekkaoui. Nassiri: „Vanmorgen is er een molotovcocktail in het kunstwerk aangetroffen. Gelukkig is die niet afgegaan – maar dan schrik je wel.”

Bezwaren

De onthulling van Aziz’ kunstwerk met de titel ”Het mekka van Calvijn” stond oorspronkelijk gepland voor 12 juni. Dat deze pas gisteren plaatshad, werd, aldus de uitnodiging van het Centrum Beeldende Kunst in Dordrecht, veroorzaakt door „onduidelijkheid over een vergunning die uiteindelijk toch nodig bleek voor het plaatsen van de kubus en door bezwaren tegen deze installatie. Die bezwaren richten zich op het in verband brengen van de naam van Calvijn met de naam van het belangrijkste bedevaartsoord van de islam. Vooral vanuit orthodox-religieuze kring wordt aanstoot genomen aan de titel van de performance en de installatie.”

Nassiri kan zich alle commotie „ook wel een beetje voorstellen”, zegt hij. „Maar wij hebben vanaf het eerste moment gezegd dat dit kunstwerk niet provocerend is bedoeld. Dat mensen dat dan wel zo uitleggen, ja…”

Maar, zó’n kunstwerk, met déze titel, op déze locatie, dat hééft toch iets provocerends?

„Kijk, Dordrecht wil zich op de kaart zetten als stad van het calvinisme. Je kunt ook zeggen: als het centrum van het calvinisme. Dus, zoals dat dan ook wel wordt gezegd, als het mekka van het calvinisme. Zó is het bedoeld. Zoals Parijs het mekka van de mode is.”

Toch, de Ka’aba, dat is wel zo’n beetje het symbool van de islam.

„Nee, dat is de Ka’aba niet. De profeet staat symbool voor de islam, als je dat zo kunt zeggen. De Ka’aba niet. Komt bij: er is maar één Ka’aba, en die staat in Mekka. U zíét hier een ka’aba in, en dat mag. Een ander ziet er een gewone kubus in. Nogmaals, ik snap de commotie wel, christenen zien dit als de heilige plaats van het christendom. Maar, het is een kwestie van interpretatie. Kunst houdt voor iedereen iets anders in. En dan is er allicht iemand die het er niet mee eens is. Maar gelukkig mag dat in Nederland ook.”

Met zijn „performance” op Het Hof heeft Aziz geen religieus statement willen maken, benadrukt ook het Dordtse Centrum Beeldende Kunsten. „Aziz wil uitdrukking geven aan de gedachte dat van oorsprong typisch calvinistische waarden niet exclusief zijn voor het calvinisme of onze nationale cultuur, maar met andere levensopvattingen en andere culturen en nationaliteiten worden gedeeld. De overtuiging dat je als mens hard moet werken, toegewijd moet zijn en af en toe streng voor jezelf, is eigenlijk van alle tijden en religies.” Nassiri: „Ook vrome moslims kunnen heel calvinistisch zijn.”

Religieuze tolerantie

Intussen is de groep rondjes-rond-de-kubus-schrijdende mensen nog verder aangegroeid. Het wordt kwart over vier, halfvijf. „Als het nog lang duurt…”, verzucht een radioverslaggever.

„Dit is iets wat Aziz vaak doet bij live performances”, licht zijn woordvoerder toe. „De mensen erbij betrekken, eenheid creëren. Ieder in zijn eigen tempo.”

Tien over halfvijf. Het tromgeroffel is luider geworden. Iemand van de organisatie neemt het woord. Het gaat over Calvijn en diens betekenis. „Op het punt van religieuze tolerantie was Johannes Calvijn geen voorloper”, klinkt het. „Daarin was hij een kind van zijn tijd. Maar op heel veel andere punten was hij een echte vernieuwer.”

Plotseling valt het zwarte doek – en de eigenlijke kubus wordt zichtbaar. Een kubus van spiegels. „Het hele Mekka valt nu weg”, stelt Nassiri vast. „Nu is het meer een spiegel. En binnenin staat een boom. Die symboliseert het leven, groei.”

„De performance is afgelopen.” FNV-voorzitter Agnes Jon­gerius deelt, bij wijze van blijvende herinnering, blauwe ”mekka-van-Calvijn”-armbandjes uit. Nassiri: „Nu maar hopen dat hij de komende vier weken blijft staan.”