Dat het thema vooral verpleegkundigen en hulpverleners trok, is geen toeval. De gezondheidszorg behoort -voor wat betreft conflicten met leidinggevenden- tot de risicobranches. Knelpunten voor christenen in dit vak zijn volgens dr. T. Brand, bedrijfsarts bij de KLM, abortus, euthanasie en een verschil in visie op ziekte en lijden.

In arbeidsconflicten spelen gezagsverhoudingen vaak een rol. Prof. dr. G. C. den Hertog belichtte daarom de gezagsverhoudingen in de bijbel. „In het Oude Testament legt de Heere beslag op Zijn volk en roept het vervolgens op heilig te leven voor Zijn aangezicht. In het Nieuwe Testament gaat het Evangelie de volkerenwereld in. Maar de relatie van God met de volken is niet dezelfde als die met zijn volk Israël. Er zit in onze relatie tot de overheid iets meer afstand dan in Israël het geval was.”

Prof. Den Hertog benadrukte dat de gehoorzaamheid aan „allen die over mij gesteld zijn” niet op een lijn staat met de gehoorzaamheid die Israël naar haar koning moest betrachten. „Dat men dit in het verleden niet onderkende heeft ernstige gevolgen gehad”, zei de hoogleraar. „Het kan en mag niet gaan om stilzwijgende aanpassing, laat staan om slaafse berusting in heersend onrecht. In het Nieuwe Testament is steeds sprake van een oproep zich te voegen in de structuren van deze wereld, om daar het nieuwe leven gestalte te geven. Het centrale thema van het Nieuwe Testament is de verbreiding en doorwerking van het Evangelie in heel de wereld. Met mensen die hun plaats kennen, niet in het maatschappelijke krachtenveld, maar voor Gods aangezicht.”

Prof. Den Hertog citeerde Luther, die „de kern van het leven van een christen op formule bracht: „Een christen is een zeer vrij mens en niemands onderdaan; een christen is een zeer vrij mens en aller dienaar.” Het eigenlijke geheim van dat leven is de liefde, en die liefde bepaalt onze houding ten opzichte van de gezagsstructuren van deze wereld.”

Pastoraat, aldus Den Hertog, „is nodig in situaties van spanning en conflict, maar dan niet op basis van een scheiding tussen ethiek en politiek enerzijds en pastoraat anderzijds. Het pastoraat van ambtsdragers en de prediking moeten door betrokkenheid bij maatschappelijke conflicten aan concreetheid en zeggingskracht winnen.”

Demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid mr. A. J. de Geus zocht de oorzaak van toenemende conflicten in het individualisme. Hij constateerde dat de samenleving in de afgelopen decennia sterk geïndividualiseerd is. „Ik denk dat de individualisering gevolgen heeft voor de manier waarop conflicten worden uitgevochten. Veel meer dan vroeger zoeken burgers toegang tot de rechter om hun conflicten te beslechten.” En passant bedankte de minister de mensen die in hun hart SGP of ChristenUnie hadden willen stemmen, maar in deze zaak voor het CDA hebben gekozen.

Tijdens de forumdiscussie welden brandende vragen op over hoe een christen moet omgaan met een arbeidsconflict. „Als het goed is, zetten christenen zich in om een conflict te voorkomen. En proberen we die ander voor Christus te winnen”, zei prof. Den Hertog. De hoogleraar waarschuwde voor het gebruik van het geloof om mensen in een richting te duwen en zelf buiten schot te blijven. „Dan ben je verkeerd bezig. Vanuit de vrijheid ga je dienen.”

Mr. De Geus: „Een christen moet zich kwetsbaar opstellen door zijn pijn te laten zien en niet zelf de aanval te openen met het uiten van beschuldigingen. Wel is dat ontzettend moeilijk. Christenen zijn even grote zondaars als niet-christenen. Conflicten komen overal voor. Maar de leiderschapswisseling is in de ChristenUnie op respectvolle wijze behandeld. Dat ging bij de LPF toch anders.”

De forumleden stelden vast dat het individualisme ook in de kerk heeft toegeslagen. Prof. Den Hertog: „Wanneer men zich tegenover elkaar verschanst in bastions, moet men niet vreemd kijken als er ongeestelijke situaties ontstaan. Op dit moment plukken we daar in onze kerken de wrange vruchten van. Mr. De Geus: „Ik denk dat het onder christenen altijd fout gaat wanneer ze focussen op hoe mensen iets inrichten. Op afgeleiden van godsvertrouwen; kerk, kerkgebouw of liturgie.”