Mozambique), zegt GZB-staflid Arie van der Poel. „Er werd drie dagen lang feestgevierd tot eer van God.” Hij ontmoette inMozambique ook een delegatie uit Zimbabwe.

Mr. Arie van der Poel (staflid voor zuidelijk Afrika van de Gereformeerde Zendingsbond) is onder de indruk van de levenskracht van de kerk in Mozambique. „Psalm 103:1 was de rode draad in het jubileumprogramma. „Loof de Heere, mijn ziel, en al wat binnen in mij is, Zijn heilige Naam.”

Met fakkels gingen vrouwen, in feestelijke kleding uitgedost, in optocht naar de plaats waar de eerste gemeente werd gesticht. Kaarsen werden aangestoken om symbolisch het vuur van het Evangelie verder te verspreiden.

De Igreja Reformada Em Mozambique (IREM) werd in 1908 gesticht door zendelingen van de Nederduitse Gereformeerde Kerk (NG Kerk) in Zuid-Afrika. In 1922 werden de zendelingen onder druk van de Rooms-Katholieke Kerk het land, destijds een Portugese kolonie, uitgezet.

Van 1922 tot 1980 werd de kerk geleid door ouderlingen die alleen de Bijbel konden lezen en die geen enkele theologische opleiding hadden gevolgd.

Toen het land in 1975 zelfstandig werd, besloot de IREM om twee leden naar Zambia te sturen voor een theologische training. Dat waren David Chikakuda, die ook de jubileumviering meemaakte, en Wilson Kasamba (inmiddels overleden). Nadat zij drie jaar in het Zambiaanse Lusaka gestudeerd hadden, keerden zij terug naar Mozambique en doopten vervolgens vele honderden mensen.

Van 1975 tot 1992 had het land een communistisch bewind. Toch weerhield dat de christenen er niet van om door te gaan met hun activiteiten. In 1977 werd zelfs een synode in het leven geroepen, bedoeld om de kerk te helpen overleven.

Van David Chikakuda is tijdens de jubileumviering afscheid genomen, zegt Van der Poel, die de bijeenkomst in Mozambique samen met GZB-voorzitter ds. H. F. Klok bijwoonde. „Chikakuda is pas 65 jaar geworden. Het afscheid was een indrukwekkend moment. Deze zachtmoedige leider heeft destijds een goedlopend bedrijf opgegeven om predikant te worden. Hij deed een appel op jonge predikers om zich in te zetten voor het Koninkrijk van God.”

De IREM is inmiddels gegroeid tot 62 gemeenten, met 50 predikanten en rond de 70.000 leden. De groei vlakt momenteel wat af.

De behoeften van de kerk vertonen hetzelfde beeld als bij veel andere Afrikaanse kerken. Van der Poel: „Er is een jonge generatie van afgestudeerden die de verantwoordelijkheid gevoelt van het leidinggeven aan de kerk. Vaak is er gebrek aan alles. Wegen zijn er nauwelijks. Er is nauwelijks zoiets als een infrastructuur. We hebben als GZB predikanten jaren geholpen aan fietsen omdat er geen normale wegen zijn.”

Het blijkt voor kerken in Afrika moeilijk om geheel voor zichzelf te zorgen. „De mensen in Mozambique hebben nog niet geleerd om iets af te staan voor het onderhoud van predikanten en voor het voortbestaan van de kerken. Men bevindt zich in een overlevingscultuur en denkt alleen aan degenen die het meest nabij zijn.”

De IREM in Mozambique is flink geholpen door de kerk in Zuid-Afrika. Met name de NG Kerk is zeer zendingsbewust, aldus de GZB-medewerker. „Zendelingen komen soms met complete bouwteams en -plannen. Dit alles heeft ook zijn schaduwkanten, omdat het geen ruimte laat voor eigen initiatief. Mozambique heeft een jonge kerk met groeistuipen die hulp, zeer begrijpelijk, met beide handen aanneemt. Maar dat bevordert niet direct de zelfstandigheid. Je ziet op dit moment overigens dat kerken van buitenaf minder prominent hulp verlenen.”

Occultisme
Voor de GZB werkt momenteel alleen Irene van der Weij in Mozambique. Zij is vooral betrokken bij een aidspreventieprogramma. „Bijna 20 procent van de beroepsbevolking is hiv-positief. Van der Weij trekt de dorpen in, biedt praktische hulp, bidt met Mozambikanen en leest met hen uit de Bijbel. Elke bijeenkomst wordt begonnen met Bijbelstudie. Het project is een prachtig stuk zendingswerk, omdat Woord en daad op een uitstekende manier samengaan.”

Van der Weij komt ook in aanraking met traditionele genezers die thuis zijn in de wereld van demonen en van (voorouder)geesten. „Het land heeft veel te lijden van occultisme. Er zijn echter gevallen bekend van traditionele genezers die hun zonden hebben beleden. De overgang naar het christendom verloopt echter niet overal even soepel. Traditionele genezers gaan zich soms profeten noemen, om zich als christelijk te presenteren.”

Heidense gewoonten in Afrika zijn hardnekkig. Ook binnen de kerken. „Je hoort wel eens dat Afrika het meest christelijke continent is. Als je kijkt naar de kerk in Mozambique, die nog maar amper honderd jaar oud is en gedurende vijftig jaar nauwelijks theologisch geschoold is, zijn er echter vooral veel zorgen. Veel mensen gaan wel naar de kerk, maar weten weinig van de Bijbel of weten nauwelijks wie Jezus Christus is. Er is grote behoefte aan het Evangelie in afgelegen dorpen.”

Sinds dr. Hans Kommers in 2006 terugkeerde, heeft de GZB, mede vanwege financiële beperkingen, geen toeruster meer in Mozambique. „De kerk in Mozambique heeft echter tijdens ons laatste bezoek een dringend appel op ons gedaan om weer een zendingswerker te sturen”, zegt Van der Poel. „Het werk is veelomvattend en het gebied is groot.”

Zimbabwe
Tijdens de jubileumviering was ook een delegatie van de Reformed Church in Zimbabwe (RCZ) aanwezig. Van der Poel sprak met twee sleutelfiguren, te weten de voorzitter van de synode van de Hervormde Kerk in Zimbabwe en de predikant van Morgenster, waar de GZB actief is.

„Zij schatten in dat de situatie in hun land behoorlijk rustig en voldoende veilig is. Inmiddels hebben we daarom besloten dat zowel de beide Nederlandse artsen alsook ds. A. Visser en zijn echtgenote binnenkort naar Morgenster zullen terugkeren.”

De kerken zitten voller dan ooit, zeiden de predikanten uit Zimbabwe. „Christenen constateren dat de nood groter wordt, maar belijden ook dat er maar één hoop is: de Heere God. Ze stellen hun verwachting alleen op Hem. Daardoor is de situatie hoopvol, ondanks het feit dat het leven met de dag zwaarder wordt.”