Een fietshelm is niet cool, vinden veel weggebruikers. Helmmakers halen daarom van alles uit de kast om hun product een flitsend en agressief uiterlijk te geven. Anderen, onder wie de mensen achter www.helmetdress.nl, zien er brood in prints te ontwerpen die helmen hipper maken. Toch zal een groep pubers niet snel gehelmd naar school fietsen. Ook volwassenen die op hun gemakje naar de supermarkt peddelen, peinzen er meestal niet over het hoofd te bedekken. Vooral de snelle jongens en jonge kinderen planten een helm op hun hoofd.Het gebruik van fietshelmen door de jeugd nam de laatste jaren toe. In de meeste gevallen maken ouders voor hen de keus. Zijn kinderen een jaar of 6, dan beginnen ze tegen te sputteren. Dit komt mede doordat ouders zelf niet het goede voorbeeld geven.

Botsenergie
Het gebruik van een fietshelm kan de ernst van hoofdletsels bij een ongeluk reduceren en de kans op zo’n letsel met dodelijke afloop verminderen, stelt de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). „Een helm absorbeert de botsenergie en verspreidt deze over een groter oppervlak. Daarnaast voorkomt het hoofddeksel onder meer direct contact tussen de schedel en het botsobject. Fietsers blijken in 30 procent van de ongevallen hersen- en schedelletsel op te lopen. Jongeren tot 25 jaar vormen de grootste groep. Van de in het ziekenhuis overleden fietsers heeft 60 procent ernstig hoofdletsel.”

Jaarlijks krijgen 10 à 15 fietsende kinderen onder de 13 jaar een dodelijk ongeval op de fiets, aldus Simone Berkhout, woordvoerder van Veilig Verkeer Nederland (VVN). „Elk jaar belanden duizenden kinderen na een ongeluk in het ziekenhuis. Zo’n 20.000 kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar moeten jaarlijks na een verkeersongeval bij de spoedeisende hulp langs. En een kwart van de jongeren loopt bij een ongeval hoofd-, hals- of nekletsel op.”

Uit gegevens van de SWOV blijkt verder dat het bij driekwart van alle in het ziekenhuis opgenomen fietsers een enkelvoudig ongeval, dus zonder gemotoriseerde botspartner, betreft.

Vrijwillig gebruik
Het is gezien deze cijfers niet vreemd dat VVN zich voorstander toont van het vrijwillig gebruik van de fietshelm, met name door jonge kinderen. Laat kinderen -in elk geval tot een jaar of 6- een helm dragen. Vooral tijdens het leren fietsen, adviseert ook de Stichting Consument en Veiligheid.

Nederlands onderzoek naar het effect van een fietshelm ontbreekt. De cijfers in buitenlandse studies wisselen sterk, met een letselreductie van 10 tot 85 procent, zocht de SWOV uit. De stichting schat dat de kans op ernstig hoofd- en schedelletsel in Nederland met 10 tot 20 procent kan verminderen bij het dragen van een helm.

Als het aan VVN ligt, komt er geen helmdraagplicht. „Een positief effect op lange termijn is niet bewezen”, aldus VVN. „In Australië, Canada, Spanje, Tsjechië, IJsland, de Verenigde Staten, Zuid-Afrika en Zweden is het dragen van een helm (deels) verplicht. Ervaringen in die landen en een Australisch onderzoek laten zien dat een helmdraagplicht afname van het fietsgebruik bewerkstelligt. Op die manier kan een draagplicht dus weer leiden tot een verhoogd letselrisico, omdat het autogebruik toeneemt. Het is namelijk gebleken dat de veiligheid van alle fietsers groter wordt naarmate er meer mensen fietsen. Mede hierdoor is het letselrisico voor fietsers in Nederland klein in vergelijking met andere landen. Ook de aanwezigheid van fietspaden draagt hieraan bij.”

Veilig gevoel
De Fietserbond is geen warm pleitbezorger van de fietsershelm, zegt Arien de Jong. De persvoorlichter refereert aan de daling van het fietsgebruik in het Australische onderzoek. „Daarin komt eveneens naar voren dat zwaar letsel niet afneemt bij het dragen van een fietshelm. Bij een harde botsing helpt een helm dus onvoldoende. De winst die een helm bij lichter letsel door eenzijdige ongevallen oplevert, vinden we onvoldoende om dit product te promoten. Claims van de fietshelmenlobby zijn inhoudelijk verbazingwekkend slecht onderbouwd.”

Iedereen moet zelf de afweging maken, vind De Jong. „Als het ouders een veilig gevoel geeft om hun kroost een helm op te zetten, moeten ze dat doen. Zeker als een kind niet zeker is op de fiets.”

De discussie over het verplicht stellen van de fietshelm is al zo oud als de helm zelf, meent Ronald Groot van fietshelmfabrikant AGU. „Wat mij betreft komt die verplichting er niet. Voor het woon-werkverkeer zie ik de noodzaak niet. Racefietsers en mountainbikers doen er vanwege de hogere snelheid wel goed aan een helm te kopen. Bij grotere fietsevenementen is die zelfs verplicht. Verder kunnen met name jonge kinderen een fietshelm goed gebruiken.”

Kopen
De helm moet voorzien zijn van het CE-keurmerk en de Europese norm, EN1078 (volwassenen) of EN 1080 (kinderen).

Kies de juiste maat. Meet de omtrek van het hoofd ongeveer 2,5 centimeter boven de wenkbrauwen. Deze moet corresponderen met de maat op het etiket aan de binnenkant van de helm. Via een verstelbare band aan de binnenkant is de helm exact op maat te maken.

Zorg dat de bandjes stevig zitten, maar niet knellen. De oren dienen vrij te blijven.

De sluiting onder de kin moet makkelijk met één hand te openen en te sluiten zijn.

Een helm moet niet alleen de bovenkant van het hoofd, maar ook de slaap en voor- en achterkant van het hoofd beschermen.

Koop een goed ventilerend exemplaar.

Een heldere kleur en reflecterende strips vallen op in het verkeer.

De prijs van helmen varieert sterk, van enkele tientallen tot dik 200 euro. Een duurdere helm is niet per definitie veiliger.

Gebruiken
Zet de helm horizontaal op het hoofd met de voorkant ongeveer 2,5 centimeter boven de wenkbrauwen; laat hem niet naar achteren hangen.

Het voorste bandje moet zo veel mogelijk verticaal lopen. Het achterste bandje moet bij het voorste bandje samenkomen onder het oor.

De sluiting moet onder de kin zitten en niet op het bot.

Vervang de fietshelm na een valpartij. Scheuren -al dan niet zichtbaar- hebben een negatief effect op het schokabsorptievermogen. Koop sowieso na vijf jaar een nieuw exemplaar.