„Een ambtenaar van de burgerlijke stand moet alle huwelijken sluiten of geen enkele”, zei voorzitter mr. A. G. Castermans dinsdagmorgen. Volgens de CGB handelt een gemeente dan ook niet in strijd met de Algemene wet gelijke behandeling als zij weigert een trouwambtenaar aan te stellen die op grond van zijn godsdienst geen huwelijken wil sluiten tussen personen van hetzelfde geslacht.De gemeente Langedijk stelde vorig jaar oktober een vacature open voor twee buitengewone ambtenaren van de burgerlijke stand, met als eis dat kandidaten bereid zijn alle huwelijken te sluiten. Een van de kandidaten gaf aan gewetensbezwaren te hebben en diende een verzoek om een oordeel in bij de CGB. De commissie stelt de man nu echter in het ongelijk.

Naast het oordeel over deze zaak heeft de commissie dinsdag een advies voor alle Nederlandse gemeenten uitgebracht. Het advies is bedoeld om gemeenten een richtsnoer te bieden voor vergelijkbare gevallen. De uitspraken van de commissie zijn niet bindend, maar in de rechtspraak wel zwaarwegend.

Kern van het oordeel en het advies is dat de gemeente verplicht is de wet uit te voeren en zich van discriminatie naar seksuele voorkeur moet onthouden. „Gemeenten moeten erop toezien dat de ambtenaren zich in de uitoefening van hun functie deze verplichtingen eigen maken”, stelde Castermans vanmorgen. Voor de ambtenaar van de burgerlijke stand die meer doet dan alleen huwelijken sluiten, is slechts in beperkte mate ruimte om aan zijn gewetensbezwaren tegemoet te komen. De ambtenaar moet volgens de CGB niet inzetbaar zijn voor het sluiten van huwelijken, de gemeente moet organisatorisch waarborgen dat iedereen in de gemeente in het huwelijk kan treden en de gemeente moet garanderen dat er een eind komt aan de praktijk van gemeentelijke berichten waarin blijk wordt gegeven van de discriminatoire opvattingen van ambtenaren.

De eis om niet te discrimineren geldt volgens Castermans ook voor de zittende ambtenaar van de burgerlijke stand. „Ook deze mag niet met een beroep op gewetensbezwaren vanwege godsdienst een groep discrimineren die door de wet wordt beschermd.” Het is volgens de commissie aan de gemeenten om met het oog op de opgebouwde juridische rechten te zoeken naar een oplossing voor gewetensbezwaarde trouwambtenaren, eventueel met toepassing van overgangsmaatregelen.

De CGB gaat met het oordeel en het advies in tegen minister Plasterk. Die schreef in februari aan de Tweede Kamer dat trouwambtenaren een beroep mogen doen op gewetensbezwaren. De enige wettelijke regel volgens hem is dat elke gemeente een ambtenaar beschikbaar heeft die wél homohuwelijken sluit. In eerdere uitspraken ging de CGB ook van die lijn uit. „De in de eerdere oordelen van de commissie gehonoreerde praktische oplossing is derhalve niet langer aan de orde.”

De commissie zegt nu onomwonden: wie gewetensbezwaren heeft tegen het sluiten van homohuwelijk mag geen enkele huwelijk meer sluiten.

SGP-Kamerlid C. G. van der Staaij vindt de uitspaak van de commissie teleurstellend. „Mijn eerste indruk is dat de commissie een nieuwe lijn uitzet. Het lijkt erop dat het COC steeds meer vat op de commissie krijgt. Dat maakt het advies wat mij betreft niet sterker. De commissie wil de verwarring terugdringen, maar volgens mij wordt de verwarring er alleen maar groter op.”

Volgens Van der Staaij krijgt de commissie trekken van een instituut dat zich als rechter en aanklager gedraagt. „Niet de commissie moet de richting in het debat over gewetensbezwaarde trouwambtenaren aangeven, maar de regering. De lijnen die het kabinet uitzet zijn tegengesteld aan de koers die de commissie nu voorstaat.”

De ChristenUnie verklaarde vanochtend „teleurgesteld” te zijn over deze „onnodig harde uitspraak”, met name waar de CGB spreekt over „discriminatoire opvattingen” van ambtenaren, aldus Kamerlid Anker. „Deze uitspraak helpt ons niet verder in het zoeken van een zorgvuldige balans tussen groepen in de samenleving die hierover verschillende opvattingen hebben.” De CU kondigde vanochtend aan het kabinet vragen te zullen stellen over deze uitspraak.

www.cgb.nl voor uitspraak en advies van de commissie.