Maaten noemt de woensdag gepresenteerde rapporten van de Europese Commissie over alle kandidaat-landen een „grote teleurstelling.” „De positieve conclusies van de commissie sluiten niet aan bij de gesignaleerde tekortkomingen.” Hij vindt dat de uitbreiding meer tijd nodig heeft. Polen, Slowakije en Cyprus zullen volgens hem de eindstreep niet halen. Letland, Litouwen en Tsjechië zitten in de „gevarenzone.” Zij moeten volgens hem samen met Bulgarije en Roemenië pas later EU-lid worden.

Maaten noemt corruptie, rechtspraak, voedselveiligheid en het zwakke bestuursapparaat in veel landen het grootste probleem voor uitbreiding. Ook vreest hij dat de besluiten te snel worden genomen. Hij wil daar een half jaar extra de tijd voor nemen.

D66-europarlementariër Van der Laan deelt die kritiek wat betreft rechtspraak. Vooral in Polen schiet het systeem te kort. Nu de EU een automatisch onderling uitleveringsverdrag kent, vreest zij voor de rechten van Nederlandse verdachten. Zij vindt dat Nederland met andere EU-landen moet vragen om een uitzondering voor uitlevering voor eigen onderdanen.

Van der Laan noemt het verder verontrustend dat vijf van de tien nieuwe EU-leden nog geen mededingsautoriteit hebben, die moet oordelen over marktmonopolies. Dat brengt volgens haar grote risico’s voor het Nederlandse bedrijfsleven met zich mee. Zij acht uitstel echter „politiek niet meer haalbaar”, maar dringt wel aan op snelle aanpassingen. Zij zegt dat de uitbreiding „er op een drafje wordt doorgejaagd.” „Na de euro wordt de burgers een tweede groot Europees project door de strot geduwd. Dat maakt de EU er niet geliefder op.”

Het Europees Parlement (EP) krijgt bij de uitbreiding een belangrijke rol, omdat het per land moet instemmen over het EU-lidmaatschap. Alleen over de landen waarmee het EP instemt, mogen de nationale parlementen of bevolkingen van EU-lidstaten instemmen per referendum. PvdA-europarlementariër Wiersma wil zich daarom nog niet uitspreken over zijn stemgedrag. Hij is als EP-rapporteur over Slowakije wel kritisch over dat land. Op het gebied van rechtspraak, corruptie en behandeling van Roma-zigeuners schiet volgens hem veel te kort.

Wiersma’s CDA-collega Oostlander, binnen de partij de specialist voor de EU-uitbreiding, is minder kritisch. In het EP stelde hij woensdagmiddag dat sommige huidige EU-landen nu al te veel naar de financiële kant van de uitbreiding kijken. Hij vreest dat dit vreemdelingenhaat in de hand werkt. „Er zijn nog wat xenofobe instincten waar onbeschaamd op gespeculeerd wordt.”

Oostlander zegt dat de uitbreiding geen dure aangelegenheid is voor de huidige EU-landen. „Uitbreidingen brengen economisch voordeel aan alle betrokkenen. Aan de nieuwe leden, maar in absolute termen nog meer aan de zittende leden. Belangrijker nog is de winst die op andere terreinen wordt geboekt: de verzekering van een rechtvaardige en vreedzame rechtsorde in Europa.”

GroenLinks is behoorlijk positief over het oordeel van de Europese Commissie. Hun aanvoerder in het EP Lagendijk vindt dat Europa „de deur open moet doen en de vlekjes moet wegwerken”. Landen als Polen dienen alle hulp te krijgen, omdat de EU daar uiteindelijk ook baat bij heeft.

„Aan de ene kant moeten we voorkomen dat landen nu op hun lauweren rusten. Aan de andere kant moeten we bij elk probleem overwegen onder welke omstandigheden - toetreding of uitstel - een oplossing dichterbij komt.” Lagendijk wil „tekortkomingen niet onder tafel vegen”, maar blijft pleiten voor toetreding en steunt de commissie die de nieuwe landen uitgebreid wil controleren.

De EP-delegatie van ChristenUnie en SGP is erg kritisch over de toetreding van Cyprus, dat volgens de twee partijen „nog steeds een gedeeld land is.” Eerst moeten daarom alle VN-maatregelen goed zijn uitgevoerd, voordat Cyprus kan toetreden. Ook zijn ChristenUnie en SGP kritisch over Polen en Slowakije. „Wij vinden het goed dat de Europese Commissie deze landen extra goed wil monitoren”, aldus een woordvoerder, die nog niet vooruitloopt op het stemgedrag van zijn drie europarlementariërs.