Voor werkgevers zijn dit relevante vragen, omdat alcohol en drugs het functioneren van de werknemer negatief kunnen beïnvloeden en kunnen leiden tot een verkeerd imago van het bedrijf.De Hoge Raad heeft recent, eind vorig jaar, een baanbrekend arrest gewezen over de vraag in hoeverre een werkgever bevoegd is tot het geven van ontslag op staande voet als in het lichaam van een werknemer cocaïne is aangetroffen. De casus was als volgt.

Een dame, werkzaam als serveerster in een hotelcasino van Hyatt op Aruba, onderging een drugstest in het kader van het door de werkgever gevoerde antidrugsbeleid. De uitslag was positief. De werkneemster werd op staande voet ontslagen toen zij weigerde deel te nemen aan een rehabilitatieprogramma.

Het Gerecht van Eerste Aanleg en het gemeenschappelijke hof van justitie op Aruba hebben het ontslag geldig bevonden. De Hoge Raad liet dit oordeel in stand. Het argument van de werkneemster dat zij de verdovende middelen in privétijd (weekend) had gebruikt, werd niet valide bevonden.

Drug-Free
De Hoge Raad oordeelde dat de werkneemster -mede gelet op de verklaring die zij in het kader van een Drug-Free Workplace Policytraining had ondertekend- aanvaardde dat een positieve alcohol- of drugstest een reden voor ontslag kan opleveren. Ook had het hof ervan uit mogen gaan dat zij het stringente antidrugsbeleid van werkgever Hyatt in zoverre goed had begrepen dat een positieve test, ook als het testresultaat het gevolg was van cocaïnegebruik in de privésfeer, tot ontslag zou kunnen leiden, ongeacht of het gebruik al dan niet een negatief effect op het werk zou hebben.

Daarbij kon volgens de Hoge Raad in aanmerking worden genomen dat cocaïne tot 72 uur na gebruik in het lichaam kan achterblijven en een positieve test kan veroorzaken, en dat de werkneemster in cassatie niet had bestreden dat dit in Aruba een feit van algemene bekendheid is. Bij afweging van het belang van de werkneemster om in haar vrije tijd cocaïne te kunnen gebruiken tegenover het belang van de werkgever bij het behoud van zijn goede naam en aantrekkelijkheid voor zijn gasten, had het hof meer gewicht mogen toekennen aan het belang van de werkgever dan aan dat van de werkneemster. In dat verband was terecht betekenis toegekend aan het feit dat het antidrugsbeleid werd toegepast ten aanzien van een werknemer met een representatieve functie.

Verbazing
Hoe nu over de concrete uitkomst van het Hyattarrest te denken? In de vakliteratuur is met enige verbazing op het arrest gereageerd. De Hoge Raad zou hier een stap te ver zijn gegaan. Critici menen dat er een duidelijk(er) verband moet bestaan tussen het gedrag van de werknemer in de privésfeer en het werk, zoals bijvoorbeeld het geval is bij een medewerker van een drugshulpverleningscentrum. Een verband tussen het werk van de serveerster bij werkgever Hyatt en het drugsgebruik in de privésfeer wordt in deze visie onvoldoende bevonden.

Ik deel deze opvatting niet. Het is duidelijk dat werkgever Hyatt het van groot belang acht dat werknemers clean zijn en discussie over de vraag waar het omslagpunt ten aanzien van de invloed van illegale drugs op het functioneren zou kunnen liggen uit de weg heeft willen gaan. Een dergelijk stringent beleid voorkomt willekeur. Daarbij moet niet uit het oog worden verloren dat het om illegaal drugsgebruik gaat. Het beoefenen van een illegale activiteit in privétijd verdient, ook vanuit het perspectief van privacyrechten, weinig (tot geen) bescherming.

De auteur is hoogleraar arbeidsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Reageren aan scribent? socialezaken@refdag.nl.