Vanaf half januari krijgt de pr van Balkenende IV een nieuwe impuls door een wekelijks vraaggesprek met vicepremier Bos op RTL-Z. Na het dinsdagse vragenuurtje in de Kamer wordt Bos op tv aan de tand gevoeld over de financiële kant van het kabinetsbeleid.

Dit initiatief past naadloos bij een coalitie die beeldvorming en rechtstreeks contact met de burger essentieel acht. Maar het past vooral ook naadloos bij de behoeften van de PvdA.

Sinds Bos het kabinet is ingestapt, is zijn zichtbaarheid naar buiten toe sterk afgenomen. Willen de sociaaldemocraten voorkomen dat burgers zich bij volgende Kamerverkiezingen in goeden gemoede afvragen: „Wie was die Wouter Bos ook alweer?”, dan zullen ze hun partijleider, meer dan tot nu toe gebeurd is, in het licht van de schijnwerpers moeten brengen.

Als het om publiciteit gaat, ligt de minister-president altijd een straatlengte voor op andere bewindslieden, vicepremiers incluis. Zijn wekelijkse persconferentie op vrijdag, steevast gevolgd door het op tv uitgezonden ”gesprek met de minister-president”, biedt hem de gelegenheid de successen van het kabinet vooral op zichzelf te doen afstralen. En op zijn eigen partij, in dit geval het CDA.

Vanuit de PvdA bezien is het dus bepaald geen overbodige luxe om ook voor zichzelf een mooi moment van publiciteit te creëren, een moment waarop de sociaaldemocraten hun eigen politieke draai kunnen geven aan de gebeurtenissen.

Tot zover niets bijzonders. Vreemd en opmerkelijk wordt het echter als we ons de vraag stellen waarom Balkenende en de rest van het kabinet dit nieuwe initiatief toestaan.

Want er zit voor de coalitie als geheel een groot risico aan. De desbetreffende journalisten mogen dan op dit moment beweren dat zij Bos vooral gaan bevragen op kwesties die zijn eigen departement betreffen, iedereen begrijpt dat in tijden van politieke spanning de vraagstelling ongemerkt verschuift in de richting van grote politieke strijdpunten. Dat zal des te gemakkelijker gebeuren omdat elk politiek vraagstuk wel een financiële component in zich heeft. Zonder geld geen beleid.

Het gevaar is dan levensgroot dat er verschillen gaan ontstaan tussen de uitlatingen van Bos en van Balkenende, gretig uitvergroot door de media, zodat de eenheid van het kabinetsbeleid onder druk komt te staan. Tot vreugde van de oppositie.

Is het naïviteit van Balkenende dit experiment toe te staan? Zijn uitlating deze week dat hij het extra vraaggesprek ziet als een departementale voorlichtingsactiviteit, laat haast geen andere conclusie toe. De losheid waarmee hij met dit soort kwesties omgaat, roept herinneringen op aan zijn eerdere kabinetten, waarin hij eveneens, in tegenstelling tot een premier als Lubbers, buitengewoon veel handelingsvrijheid gaf aan de afzonderlijke bewindslieden.

Met de LPF in de coalitie liep dit af ten toe gierend uit de hand. Maar je hebt er niet per se een onervaren querulantenpartij voor nodig om ruzies en ruis de Trêveszaal in te loodsen.

Coalities tussen CDA en PvdA plegen in bijna alle gevallen stroef te verlopen. Het continue gekibbel tussen Den Uyl en Van Agt mag dan een ongeëvenaard dieptepunt zijn, ook latere samenwerkingen tussen christendemocraten en sociaaldemocraten blonken niet uit in een ontspannen, gezellige sfeer.

Ook in Balkenende IV bestaat nog veel wantrouwen. Het gedoe tijdens de mislukte formatie van 2003 is uit het geheugen van de toenmalige hoofdrolspelers, Balkenende en Bos, nog lang niet gewist. De ’vuile’, op de man gespeelde campagne van 2006 evenmin.

In zo’n klimaat lijkt het introduceren van een tweede publiek vraaggesprek niet verstandig. Zelfs Zalm waagde zich in de vorige kabinetsperiode, toen er een goede onderlinge chemie was, niet aan iets dergelijks. Wat zouden dan de elkaar maar ternauwernood verdragende Bos en Balkenende overhoop gaan halen?