VERKLARING-VOOR-RECHTPROCEDURE: Een zogenoemde bodemprocedure, voor 1 mei 2004 aangespannen door enkele tientallen hervormde gemeenten tegen de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK). In die procedure vragen de gemeenten de Utrechtse rechter uit te spreken dat hervormde gemeenten die niet mee wilden naar de Protestantse Kerk in Nederland, die op 1 mei 2004 ontstond, aan te wijzen als de wettige opvolgers van de hervormde gemeenten in de Nederlandse Hervormde Kerk, met behoud van naam en goederen. Bovendien vragen de gemeenten de rechter het verenigingsbesluit, dat door de hervormde synode op 12 december 2003 werd genomen, onwettig te verklaren.

BODEMPROCEDURE: Term die gebruikt wordt om een normale procedure bij de rechtbank te onderscheiden van een kort geding.
VORDERING: Eis die gesteld wordt in een rechtszaak. In de verklaring-voor-rechtprocedure vorderen de eisers dat de rechter uitspreekt dat de kerkvereniging van 1 mei 2004 onwettig was en dat de gemeenten (of delen ervan) die niet meegingen de PKN in, de wettige voortzetting zijn van de gemeenten in de NHK en dat zij de naam ”hervormde gemeente” en de goederen mogen behouden. Wanneer de rechter besluit deze eis af te wijzen, vragen de hersteld hervormde gemeenten de rechter uit te spreken dat de Protestantse Kerk in Nederland een zorgplicht heeft tegenover degenen die nu hersteld hervormde gemeenten vormen.

HERVORMDE GEMEENTEN: De Protestantse Kerk in Nederland kent vier soorten gemeenten: protestantse gemeenten, hervormde gemeenten, gereformeerde kerken en lutherse gemeenten. Het blijvende bestaansrecht van deze vier soorten gemeenten is verankerd in de protestantse kerkorde. Gemeenten hoeven plaatselijk niet te fuseren. In principe kunnen de vier soorten gemeenten in één bepaalde plaats volledig los van elkaar bestaan. Omdat de PKN van mening is dat de Nederlandse Hervormde Kerk zich sinds de kerkvereniging van 1 mei voortzet in de Protestantse Kerk in Nederland zijn de hervormde gemeenten in de PKN volgens die kerk de wettige voortzetting van de hervormde gemeenten in de Nederlandse Hervormde Kerk.

HERSTELD HERVORMDE GEMEENTEN: De Hersteld Hervormde Kerk ziet zichzelf als de wettige voortzetting van de Nederlandse Hervormde Kerk. De hervormde gemeenten -of delen van gemeenten- die op 1 mei 2004 weigerden mee te gaan in de PKN, zien zichzelf als de voortzetting van de hervormde gemeenten in de Nederlandse Hervormde Kerk. Omdat de Protestantse Kerk hervormde gemeenten kent, mogen de gemeenten in de HHK zich van de Protestantse Kerk niet ook hervormde gemeenten noemen. Ze noemen zich daarom hersteld hervormde gemeenten.

OPENBARE ZITTING: Vandaag was de eerste openbare rechtszitting voor een meervoudige kamer -drie rechters- van de rechtbank Utrecht. Hier hielden de advocaten van alle partijen hun mondelinge toelichting (pleidooi) op de eerder gewisselde schriftelijke stukken. Het was de eerste openbare zitting waarbij partijen aanwezig waren en de zaak inhoudelijk aan de orde kwam. Eerdere stappen zijn zonder pleidooien afgewikkeld.

TERMIJN UITSPRAAK: Naar verwachting laat de rechtbank aan het einde van de zitting weten wanneer hij vonnis zal wijzen. Over de termijn is weinig te zeggen -officieel is de termijn voor een uitspraak zes weken- maar de verwachting is dat de uitspraak in ieder geval in de loop van volgend jaar wordt gedaan.

BEROEPSMOGELIJKHEDEN: Als er een vonnis van de rechtbank ligt, kunnen alle partijen besluiten in hoger beroep te gaan bij het gerechtshof in Arnhem. Na een uitspraak van het hof (arrest) is cassatie bij de Hoge Raad mogelijk.

VOORZIENINGEN CBZ: De commissie van bijzondere zorg (cbz) van de Protestantse Kerk in Nederland heeft inmiddels enkele tientallen definitieve voorzieningen getroffen voor hersteld hervormde gemeenten. Mocht de rechter uitspreken dat de Protestantse Kerk in Nederland terecht claimt dat hervormde gemeenten alleen binnen de Protestantse Kerk in Nederland bestaan en dat hervormde gemeenten niet in hun geheel kunnen uittreden uit het kerkverband, dan blijven de getroffen voorzieningen van kracht. Wanneer de rechter uitspreekt dat de hersteld hervormde gemeenten in hun recht staan, dan zullen de getroffen voorzieningen herzien moeten worden. De precieze inhoud van de uitspraak zal dan van groot belang zijn.