Waar beleidsmakers de onrust vooral sussen, lijkt de consument het vertrouwen te hebben verloren dat de huidige kredietcrisis op de financiële markten aan de reële economie voorbij zal gaan.Het vertrouwen van consumenten in de economie is in een vrije val geraakt, publiceerde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) woensdag. Waren er in augustus nog 16 procent meer optimisten dan pessimisten, in september hadden de pessimisten met 18 procent de overhand.

Het onderzoek had plaats op de eerste tien werkdagen van september. Vlak voor en tijdens deze periode zijn veel berichten verschenen over de kredietcrisis op de internationale financiële markten door dubieuze hypotheken in de Verenigde Staten. De op Prinsjesdag gepresenteerde koopkrachtdaling voor de meeste consumenten in 2008 is nog niet in de vertrouwenscijfers verwerkt.

Volgens het CBS reageert het consumentenvertrouwen altijd snel en heftig op onzekerheden en slecht economisch nieuws. Echter, de huidige daling is „zonder weerga”, stelt CBS-econoom Michiel Vergeer. Sterker nog: sinds het CBS in 1986 besloot het vertrouwen te gaan meten is een verslechtering met 34 punten nog nooit voorgekomen.

Volgens Vergeer komt alleen de terugval in oktober 1998 hierbij enigszins in de buurt. Onder invloed van de financiële crisis in Azië daalde toen het oordeel over het economische klimaat met 21 punten.

Niet alleen zijn consumenten veel somberder geworden over het economische klimaat, ook de koopbereidheid heeft een deuk opgelopen. Vooral dat laatste is gevaarlijk. Wanneer de burger massaal besluit de hand op de knip te houden en grote uitgaven uitstelt, heeft dat onmiskenbaar zijn weerslag op de economische groei, hoe sterk de financiële positie van Nederlandse banken en bedrijven ook mag zijn.

Toch denkt Vergeer niet dat de forse daling van het consumentenvertrouwen de Nederlandse economie op korte termijn zal schaden. De koopbereidheid onder burgers is nog altijd hoog, stelt hij. „Laten we wel wezen: tot nog toe is 2007 een bijzonder goed jaar geweest. De productie groeit, er komen banen bij en de werkloosheid neemt af. Burgers beschikken over veel geld en geven dat ook uit.”

Toch is Vergeer niet helemaal gerust op een rimpelloze toekomst. „De vraag is of er nu sprake is van een tijdelijke dip of dat dit het begin is van een minder florissante ontwikkeling. Hoe dan ook: het vertrouwen is in een maand volledig omgeslagen. Dat is op zijn minst een waarschuwingssignaal. Als de stemming zo blijft zullen gezinnen zeker minder gaan uitgeven.”