Twee van de vijf Amerikanen vindt dat de regering-Bush er niet in geslaagd is een effectief antiterreurplan te ontwikkelen. Dat is een beduidend verschil met kort na de aanslagen, toen drie op de vijf burgers meenden dat Washington voldoende maatregelen had genomen. De cijfers van de laatste opiniepeiling van The New York Times en CBS-News tonen een onzeker Amerika, dat sterk verschilt van de eenheid die de natie kort na de aanslagen demonstreerde. Daar komt zeker ook de onzekerheid bij over de consequenties van een eventuele oorlog tegen Irak.

Tweederde van de ondervraagden in de Times/CBS-poll vindt dat president Bush tot nu toe niet duidelijk heeft kunnen maken waarom hij tegen Irak ten strijde wil trekken. Deze groep vindt dat niet geoorloofd zonder goedkeuring van het Congres (parlement) en evenmin als Amerika’s bondgenoten niet mee zouden doen. In persoonlijke gesprekken tonen veel Amerikanen zich bezorgd over de mogelijke consequenties van een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten. Niet alleen voor de regio zelf, maar ook voor de Verenigde Staten. „Elke oorlog opent een doos van Pandora, ook op het thuisfront, en ik weet niet of ze daar in Washington voldoende over nadenken”, aldus Tom Meaker, een Vietnam-veteraan en gepensioneerd ingenieur.

Hij wijst erop dat men er wel in geslaagd is een eind te maken aan het Taliban-regime in Afghanistan, de basis van Osama bin Ladens al-Qaida-terreurnetwerk. Maar Bin Laden is niet gepakt. „Zolang die man vrij rondloopt, zijn wij niet veilig”, zo meent Meaker. De Amerikaanse autoriteiten weten niet of Bin Laden nog leeft of niet. Maar ook zonder de Saudische leider blijft al-Qaida volgens veiligheidsdeskundigen een groot gevaar. „Het Afghaanse offensief heeft de commandostructuur van al-Qaida fors ontwricht, maar dat maakt de organisatie niet noodzakelijkerwijs minder gevaarlijk. De kans bestaat namelijk dat zogenaamde ’slapende cellen’ hier in de VS nu op eigen houtje gaan opereren en dat maakt de strijd tegen het terrorisme er alleen maar ingewikkelder op”, zo meent een woordvoerder van de federale recherchedienst FBI.

Tom Ridge, oud-gouverneur van Pennsylvania, die door president Bush werd aangesteld als coördinator van de binnenlandse veiligheid, denkt dat er veel is gebeurd sinds vorig jaar. „Onze grenzen worden beter bewaakt, er is een betere samenwerking tussen allerlei diensten die zich met veiligheid bezighouden en er is een duidelijker bewustzijn bij iedereen dat veiligheid een dagelijkse zorg moet zijn”, aldus Ridge. Maar hij erkent tegelijkertijd dat er nog veel moet gebeuren. President Bush besloot eerder dit jaar dat er een nieuw ministerie voor ”Homeland Security” moest komen. De president wil daarvoor verregaande bevoegdheden, waarmee het Congres echter niet akkoord gaat.

Is er praktisch veel veranderd? De veiligheid op vliegvelden is misschien iets verbeterd, maar steekproeven door functionarissen van het ministerie van Transport en van kranten en media tonen aan dat hier nog veel verbeterd moet worden. Voortdurend is er melding van mensen die erin slagen met nepexplosieven of namaakwapens aan boord van vliegtuigen te komen. Het Congres besloot vorig jaar dat uiterlijk eind van dit jaar alle bagage gecontroleerd moet worden. Dat zal voor een aantal belangrijke vliegvelden niet lukken, omdat bedrijven die de apparatuur voor zulke inspecties maken, gewoon niet in staat zijn het vereiste aantal apparaten op tijd te leveren.

Treinreizigers worden nauwelijks gecontroleerd. Auto’s die de grens overgaan, worden beter nagekeken, maar de Amerikaanse havens blijven volgens veiligheidsdeskundigen het grote gat in Amerika’s strijd tegen terreur. „Het is onmogelijk, ik herhaal onmogelijk om alle schepen die deze haven aandoen, van onder tot boven te controleren. En dat geldt ook voor de containers, waarvan ruwweg 1 procent wordt gecontroleerd”, aldus Stephen Lyons, commandant van de Amerikaanse kustwacht in de regio New York. Veiligheidsdeskundigen wijzen op andere risico’s, zoals de ondergrondse in New York en in tal van andere Amerikaanse steden.

„Je kunt de grenzen wel bewaken, maar met eenvoudige middelen kun je explosieven maken -dat heeft Timothy McVeigh in Oklahoma bewezen- waarmee je de ondergrondse kunt opblazen. Er lopen hier in New York tegenwoordig wel meer agenten rond, maar die zullen een fanatieke terrorist niet afschrikken. Verder blijkt uit materiaal dat in Afghanistan werd gevonden dat al-Qaida ook belangstelling heeft voor bruggen en spoorlijnen, voor kerncentrales, voor energiecentrales in het algemeen, voor waterreservoirs en voor het verzieken -letterlijk welteverstaan- van oogsten. Op dit gebied moet er nog enorm veel gebeuren wil Amerika zich werkelijk veilig kunnen voelen”, zo meent James Woolsey, oud-directeur van de inlichtingendienst CIA, die door de stad New York is gevraagd te helpen bij het ontwikkelen van een breed veiligheidsbeleid. Hij zal daarbij worden geholpen door Shabtai Shavit, oud-directeur van de Israëlische spionagedienst Mossad.