Vanaf deze week zijn bepaalde soorten plastic tasjes in Uganda verboden. Dat zijn de goedkope en daardoor uiterst populaire dunne tasjes. Zij bepalen nu nog het straatbeeld. Vele Ugandese stadsbewoners lopen met een -meestal zwart- plastic tasje over straat. Daarin zit de zojuist gekochte handelswaar: groente, een krant of zelfs een minuscuul doosje schoensmeer.Consumenten krijgen de tasjes niet alleen bij supermarkten of tankstations. Ook bij talloze kleine winkeltjes, groentekraampjes en zelfs door rondwandelende straatverkopers wordt de koopwaar meegegeven in zo’n klein plastic tasje.

Na thuiskomst worden de tasjes weggegooid. Rijkere Ugandezen vullen makkelijk een kwart van hun vuilniszakken met plastic tasjes. Het grootste deel van de Ugandezen maakt echter geen gebruik van vuilnisophaaldiensten en dus ook niet van vuilniszakken. Zij gooien hun dagelijkse portie plastic zakjes op de stapels afval in de wijk of gewoon op straat. Overal in de stad slingeren dan ook plastic tasjes. Ze verstoppen open riolen en vullen magen van vee dat rondscharrelt in de stoffige straten.

Slechts 40 procent van het dagelijks geproduceerde afval in Kampala wordt opgehaald en op een vuilnisbelt gedumpt. De overige 60 procent blijft rondslingeren of wordt op straat verbrand. Overal kringelen zwarte rookwolkjes van smeulende vuilvuurtjes in de stad omhoog. Het verbrande plastic vermengt zich met de lucht van ongefilterde uitlaatgassen en wordt ingeademd door de ruim 2 miljoen mensen die rondlopen in de straten van Kampala.

Moeders ademen nog veel meer van de giftige plasticdampen in. Zij gebruiken plastic tasjes om het vuur op hun houtskoolfornhuisjes aan te steken. De tasjes worden strak opgerold aan het uiteinde van een stokje en branden zo langer. Ideaal dus om het houtskool te laten gloeien. Tijdens dat werk vullen de keukentjes zich met de zwarte rook van het plastic tasje.

In Rwanda zijn de dunne plastic tasjes al langere tijd verboden. Daar werkt het goed. Bij grensovergangen wordt streng gecontroleerd. Plastic tasjes slingeren nauwelijks nog op straat. In navolging van Rwanda zijn ook andere Oost-Afrikaanse landen de strijd aangegaan tegen de plastic tasjes. In Tanzania is de eerste slag verloren, omdat de bevolking nauwelijks was voorgelicht en niet meewerkte. In Kenia is de uitkomst nog onduidelijk en in Uganda is de strijd dus deze week begonnen. Er is een overgangsperiode van twee maanden, maar dan moet het echt afgelopen zijn.

Straatverkoper Jashon Kasozi voelt zich onheus bejegend. Hij staat al sinds 1995 dagelijks groente te venten op altijd dezelfde straathoek. Vrijdag verkoopt hij passievruchten, populair omdat er makkelijk verse sap mee te bereiden is. Minder dan een euro per plastic tasje.

„Ik snap best dat al dat plastic niet goed is voor het milieu, maar de regering heeft nu alleen maar een verbod afgekondigd, zonder ons te helpen aan een alternatief. Hoe moet ik nu mijn groenten gaan verkopen? Als ik de groente in een doos doe, koopt niemand het meer, omdat men dan bang is dat ongedierte de groente heeft vervuild. En terecht, want vliegen en andere insecten gaan direct op groente zitten als dat open en bloot in dozen ligt. Papieren zakken zijn in Uganda niet te koop. Dus wat moet ik?”

Peter Coetzee is manager in Uganda van de Zuid-Afrikaanse winkelketen Shoprite. Volgens hem gaat de ”ban de plastic tas”-campagne het consumptiepatroon in Uganda veranderen. „Consumenten moeten grotere en dikkere plastic tassen gaan kopen om hun spulletjes in te vervoeren. Die tassen zijn speciaal voor deze campagne duur gemaakt met extra accijnzen. Die extra kosten komen boven op de gestegen brandstofprijzen.”

Het is nog maar de vraag of de Ugandese regering de eerste slag om de plastic tas gaat winnen. Shoprite is al in overleg met lokale producenten van plastic tasjes om een tasje te produceren dat minimaal aan de eisen van de nieuwe wet voldoet en dat zo goedkoop mogelijk is. Daarnaast is Kasozi lang niet de enige straatverkoper die vindt dat de overheid niet zonder meer plastic tasjes mag verbieden zonder te komen met een goed alternatief.