De cursus wordt opgezet door het HKI, een missionair en diaconaal centrum van de Protestantse Kerk, in samenwerking met Samen Kerk in Nederland (SKIN), een koepelorganisatie van zo’n zestig migrantenkerken.June Beckx, ex-cursist en coördinator van SKIN, kwam in 1985 vanuit Indonesië naar Nederland en ondervond aan den lijve hoe moeilijk het is om te leven in een vreemde cultuur. „Ik sprak eigenlijk alleen maar Indonesiërs. Dat is vaak het geval bij buitenlanders in Nederland. Zij hebben het al moeilijk genoeg en leven daarom thuis het liefst in hun eigen cultuur. Ze volgen de televisieprogramma’s van hun eigen land via de satelliet, kijken niet naar de NOS, lezen geen Nederlandse kranten.”

Dr. J. J. Visser, ex-rector van het HKI en initiatiefnemer van de cursus, was sinds 1992 betrokken bij het Moluks Theologisch Beraad. Molukkers vormden destijds een belangrijke groep christenen in Nederland. „Voorwaarde voor een goed contact is dat je regelmatig met elkaar omgaat. Eerst spraken wij over allochtonen. Buitenlanders waren uitheems, wij inheems. Dat hebben we afgeleerd.”

Isolement
De idee van een cursus rees na een bezoek aan een Black and White Christian Centre in Birmingham. Daar werden iedere maand op vrijdagen en zaterdagen contacten gelegd tussen zwarte en blanke christenen. Dr. Visser: „Wij dachten toen: Dat willen wij ook.” Sindsdien komen migrantenchristenen in Nederland maandelijks op vrijdag en zaterdag bij elkaar.

Huidig CDA-Tweede Kamerlid Kathleen Ferrier was als eerste coördinator van SKIN actief in het leggen van contacten tussen christenen in Nederlandse en buitenlandse kerken. Intussen groeide het aantal christenen uit migrantenkerken explosief, tot het huidige aantal van 800.000.

Het probleem waarop het HKI stuitte, was het grote isolement waarin buitenlandse christenen verkeren. Dr. Visser: „Zo’n isolement kan riskant zijn, als er geen enkele controle is, en vooral als voorgangers sterke persoonlijkheden zijn.”

De cursus is bedoeld als theologische vorming en verdieping en als een kennismaking met het christendom in al zijn variëteiten. Een soort vooropleiding voor buitenlandse christenen om te kunnen doorstromen naar theologieopleidingen in Nederland.

Dat doel is nog niet gehaald, zegt Beckx. „De groep bleek daarvoor toch te weinig stabiel. We hadden gehoopt dat leidinggevenden door het behalen van een diploma zich beter gekwalificeerd voelden. Maar veel migranten en veel cursisten gingen het land weer uit.”

Er waren er onder hen ook die illegaal in Nederland aanwezig waren en weer weg móésten. Dr. Visser: „Bij ons was echter iedereen welkom, want het zijn allemaal mensen. We spraken niet over ”illegalen”, maar over ”niet-gedocumenteerden”, dus over mensen zonder papieren, ”sans papiers”.”

Eyeopener
De eerste groep van vijf jaar geleden bestond uit 22 cursisten, uit alle mogelijke landen. Beckx was een van hen. Voor haar was de cursus een verruiming van haar blikveld. „Het was een eyeopener, die me ook een nieuwe kijk op de Bijbel gaf. Het benauwende van de eigen cultuur viel weg.”

Dr. Visser: „De ervaring van iedere cursist was dat God groter is dan de eigen gemeenschap. We hebben geleerd dat wij als westerlingen een andere manier van Bijbellezen hebben dan Afrikanen. Je bent zelf toch behoorlijk door de verlichting beïnvloed.”

Ondertussen vond er wel een cultuurschok plaats. Buitenlandse christenen kwamen in aanraking met vrouwelijke predikanten en met andere opvattingen over homoseksualiteit. „Winst was in elk geval dat voor het eerst over zulke dingen gesproken werd”, zegt dr. Visser. „Een Nigeriaan vergeleek de islam eens met een duivel die in Nederland met zijn opmars bezig was. Dan proberen we duidelijk te maken dat moslims ook gewone mensen zijn. We hebben als regel dat we anderen niet voorschrijven wat ze moeten geloven, maar hopen soms wel dat ze zelf tot andere inzichten komen.”

Van een echte dialoog tussen Nederlandse en buitenlandse christenen is echter nog lang geen sprake, erkent dr. Visser. „Sommige kerken vinden een migrantenkerk wel exotisch, met zo’n koortje erbij. Maar als ze diensten van drie uur moeten bijwonen en samen met die mensen moeten eten, blijkt dat voor Nederlanders toch wel moeilijk op te brengen.”

Vangnet
De laatste tijd zijn het vooral Franstalige christenen uit Afrika die zich voor de cursus aanmelden. Maar het aantal aanmeldingen laat vaak te wensen over, vooral gezien het totale aantal van 800.000 migrantenchristenen. Van hen is de helft protestants, voor een belangrijk deel afkomstig uit de pinksterbeweging. „De andere helft is lid van de Rooms-Katholieke Kerk, waar een duidelijke opvangstructuur voor migranten is. Protestantse kerken kennen zo’n vangnet helaas niet. De sociale contacten tussen Nederlandse en buitenlandse christenen zijn minimaal. Het is een proces dat veel langzamer verloopt dan ik had gedacht”, zegt Beckx.

Dr. Visser: „Als we naar elkaar toe niet meer open zijn, wordt het isolement groter. Dan gaan christenen zich ook voor elkaar afsluiten, terwijl men in feite juist missionair wil zijn. Het inzicht moet toch eens doorbreken dat we samen kerk zijn in Nederland. Hoezeer we ook verschillen in culturele achtergronden, we zijn één in Christus. En zo vinden we elkaar ook. Dat is voor mij de belangrijkste les van de cursus.”