Met zulke loftuitingen lijkt het niet echt moeilijk vrijwel de volle kerkelijke breedte van Nederland als klant te hebben. Met enige beroepstrots meldt directielid mr. J. J. W. M. Hermans -die samen met directievoorzitter mr. L. H. M. van Zutphen de scepter zwaait- de score in kerkelijk Nederland: „Honderd procent van alle rooms-katholieke kerkelijke gebouwen, 90 procent van alle hervormde opstallen, de helft van alle gebouwen van de Gereformeerde Kerken in Nederland en erg veel gebouwen van overige kerkgenootschappen.”

In de portefeuille van Donatus liggen de Goudse hervormde Sint-Janskerk en de Bossche rooms-katholieke naamgenoot broederlijk naast elkaar. De verzekerde waarde komt in de buurt van de 20 miljard euro. De website www.donatus.nl meldt dat het gaat om 4000 kerkgebouwen met inventarissen en talrijke andere kerkelijke eigendommen.

Gereformeerd vrijgemaakte beheerders en Nederlands gereformeerde en christelijke gereformeerde kerkenraden weten in toenemende mate de weg naar Rosmalen te vinden. Donatus huist in een nieuw, eenvoudig en degelijk gebouw. Een modern, eigentijds kantoor, dat tot in detail aan het rooms-katholieke verleden herinnert. Er staat een beeld van Sint-Donatus en schilderijen van directeuren uit de tijd van toen laten degelijke rooms-katholieke geestelijken zien. In ieder geval blijkt men bij Donatus de waarde van de geschiedenis te kennen.

Het personeel komt uit diverse geledingen van het kerkelijke leven. De Nederlands gereformeerde chef de bureau heeft zijn Brabantse collega’s de fijne kneepjes van de diversiteit van het verdeelde gereformeerde kerkelijke leven bijgebracht. Directeur mr. Hermans geeft er in ieder geval blijk van het grootste deel van de kerkelijke kaart van Nederland, ook buiten de romana, op zijn duimpje te kennen.

Vijftien miljoen euro omzet vermeldt het jaarverslag 2001 over het 150e boekjaar. Het verslag is als het ware de opmaat naar het jubileumboek.

Het jubileumboek heeft allure. De hoofdstukken hebben Latijnse titels, met vertaling: ”Dies Crescendi” (Dagen van groei), ”Tempora ruit” (De tijd gaat voort), ”In Millennium Novum. Via Qua?” (Naar een nieuw millennium. Maar hoe?) Uitgeverij Van Wijnen uit Franeker tekende voor de druk. Willem J. J. Boot schreef het boek. Hij is lid van het dagelijks bestuur van de Vereniging van Kerkvoogdijen in de Nederlandse Hervormde Kerk en van de Stichting Mechanische Registratie en Administratie (SMRA) van de SoW-kerken. Hij werd in juni benoemd in de ledenraad van Donatus.

De aanzet tot het boek is gegeven door beide directieleden en de vorige voorzitter van de raad van commissarissen, prof. dr. A. Dek. „Wij vinden zelf dat het boek leest als een historische roman.”

Doorgaans hebben boeken over instellingen die zich bezighouden met geld, dekkingspercentages en prognoses weinig meer te bieden dan vaktechnische artikelen. Dit boek laat echter ook een geestelijke kant zien. Prof. dr. M. P. van Overbeeke, voorzitter van de raad van commissarissen, besluit zijn Woord vooraf met de uitspraak dat Donatus alleen een goede vaart kan hebben onder de zegen van „Hem die het al regeert.”

De schrijver heeft bewust in de Latijnse boektitel ”Ad securitatem donatus” (Tot zekerheid gegeven) een dubbele bodem willen leggen, schrijft hij. Enerzijds is er de laag van de dagelijkse werkelijkheid, die erop wijst dat de onderlinge verzekering Donatus tot veiligheid strekt. „Gewoon een titel die vertouwen inboezemt.”

Maar in de tweede laag, die niet de minste blijkt te zijn, ligt een verwijzing die dieper en hoger reikt. „Je kunt het Latijn ook zo lezen dat het verwijst naar Hem, Die ons tot zekerheid is gegeven. Een passende titel met een dubbele betekenis. Op zo’n manier is verzekeren bij Donatus ook geen achteloze bezigheid.”

De toekomst ziet er statistisch gezien niet rooskleurig uit, als men tenminste alleen van wereldse groeimodellen uitgaat. Directeur Hermans: „Uit een rapport van het Katholiek Sociaal-Kerkelijk Instituut (Kaski) blijkt hoe het over tien jaar met kerken en kerkelijke gebouwen gesteld zal zijn. Het aantal gebouwen neemt met 10 procent af. Dat is wél onze markt.”

De directeur blijft echter optimistisch. „We gaan proberen of de overige kerken uit de gereformeerde gezindte die ons nog niet hebben gevonden, in ons klantenbestand terecht kunnen komen.”

Hij ziet wel degelijk perspectieven. Bij de Gereformeerde Gemeenten bijvoorbeeld zijn volgens deputaten kerkbouw gebouwen alleen in die gevallen verzekerd waar de bank dat vanwege een hoge hypotheek eist. Maar het deputaatschap heeft daarop, aldus deputaat J. Boers, niet echt zicht. „Het is de verantwoordelijkheid van de kerkenraad. Vanouds worden kerkgebouwen bij ons niet verzekerd.”

Maar bij de Christelijke Gereformeerde Kerken, de gereformeerd vrijgemaakten en de Nederlands gereformeerden zijn er vooralsnog groeimogelijkheden, evenals wellicht in de evangelische wereld. Voor Donatus ligt er ook nog een groeimarkt bij kerkelijke organisaties die van oudsher via ordes en congregaties betrokken zijn bij verpleeg- en verzorgingshuizen.

De filosofie van Donatus is dat het belang van de leden absoluut vooropstaat, aldus mr. Hermans. „Omzet op zich is niet heilig. We begeven ons niet op andere, ongewisse terreinen alleen ter wille van de groei. Al vijftien jaar lang storten wij jaarlijks rond de helft van de premie terug. Ook over het afgelopen jaar zal, ondanks de malaise op de beurs, terugstorting plaatshebben van 50 procent van de betaalde premie.”

De directie zwakt het succes van de kerkelijke verzekeraar een beetje af en prijst de clientèle. „Wij hebben vooral gemakkelijk praten als het over schadeafwikkelingen gaat. Het is een moreel hoogstaande doelgroep. Niemand probeert ons te bedriegen. Heel riant in de verzekeringssector.”

Nog onlangs brandde een bij Donatus verzekerd kerkgebouw in Nibbixwoud (vlak boven Hoorn) af. Opbouw kost zeker 2,5 miljoen euro. De recente brand in de hervormde kerk van Sprang-Capelle lijkt betrekkelijk goedkoop uit te pakken: 2 ton. Over beide branden zegt de directeur: „Dat gaat ons geld kosten. En het zal ook eens niet waar zijn: in beide gevallen ontstond de brand nadat een loodgieter aan het werk was geweest. De vraag is in hoeverre wij dat via hún verzekeringen weer terugkrijgen.”

Het jaar 1990, het jaar van de stormschaden, was een historisch dieptepunt voor Donatus. Maar zelfs toen kregen verzekerden nog 40 procent premierestitutie. In het jaarverslag staat een krantenverslag met foto uit 1952. Toen brandde een meisjesinternaat in Vught af. In het jaar van het eeuwfeest bedroeg de schade 5 ton, een vermogen in die tijd.

Een andere schade die Donatus in het geheugen gegrift staat, is de grote brand in een kerk in Oisterwijk op 27 mei 1998. Ook daar waren werkzaamheden aan de toren de oorzaak. De kerk, een neogotisch gebouw naar een ontwerp van de bekende architect Cuijpers, liep zware schade op. In het jubileumboek doet een serie kleurenfoto’s verslag van de brand. „Een kerkelijke gemeenschap zou het zelf nooit kunnen opbrengen om een dergelijk gebouw te laten herbouwen zonder verzekerd te zijn.”

De geschiedenis van Donatus -toen nog niet met Sint in de naam- begint in 1852. Rooms-katholieke geestelijken riepen een onderlinge vereffeningskas in het leven om parochies bij brand rugdekking te geven. In die tijd kwam deze vorm van verzekeren op. De bisschoppen waren de opzichters. De eerste directeur was een Amsterdamse pastoor.

Pas in 1865 werd de Rijnlandse bliksemheilige Sint-Donatus schutspatroon. De ”Onderlinge R. C. Brand-Waarborg Maatschappij voor Kerken” is van huis uit een echt rooms-katholiek lichaam, naar canoniek recht opgericht. Het was een schoolvoorbeeld van de verzuiling. Maar Donatus ontzuilde en staat vandaag de dag ten dienste van heel kerkelijk Nederland.

De kerkelijke assurantie verfijnde zich. In 1911 werd het directiewerk van Donatus losgekoppeld van het pastoorsambt. De professionalisering zette door. In 1946 werd een niet-geestelijke bedrijfsleider. In 1968 nam men het besluit ook buiten eigen kerkelijke kring actief te zijn. Vijf jaar later nam Donatus de verzekeringsportefeuille over van de hervormde zusterorganisatie stichting ”Stormbrand”.

De Vereniging van Kerkvoogdijen in de Nederlandse Hervormde Kerk en het Landelijk Verband van Commissies van Beheer in de Gereformeerde Kerken feliciteren in hun periodieken de jubilaris uitvoerig. Ze memoreren dat Donatus ”Stormbrand” (dat niet meer concurrerend kon werken) figuurlijk uit de brand heeft geholpen. Ze roepen gemeenten die nog geen zaken doen met Donatus daartoe op. Een leuk cadeau bij een 150-jarig jubileum.