Bouwfraude in de meest verwerpelijke zin van het woord is alleen mogelijk als ambtenaren met aannemers onder één hoedje spelen, hen van geheime informatie voorzien en hen in voorkomende gevallen voortrekken boven collega-bouwondernemers. Geen wonder dat de commissie-Vos er veel aan gelegen is op dit punt waarheid en roddel van elkaar te onderscheiden, in kaart te brengen hoe kwetsbaar de positie van de Nederlandse ambtenaar is en antwoord te krijgen op de vraag of fraude en omkoping incidenteel of structureel voorkomen. Een kort overzicht van wat in de parlementaire enquête bouwnijverheid tot nu toe boven tafel is gekomen.

• Klokkenluider Ad Bos, voormalig technisch directeur bij bouwgigant Koop Tjuchem, is tot nu toe het meest royaal geweest met het rondstrooien van beschuldigingen aan het adres van ambtenaren. Donderdagmorgen tekende de Volkskrant nog uit zijn mond op dat er in Abbenes, in de zuidpunt van de Haarlemmermeer, een bordeel ligt dat in de bouwwereld bekendstond als ”het bouwbordeel”. Bos zou hoge ambtenaren, met name de projectleider van Rijkswaterstaat Noord-Holland, regelmatig meegenomen hebben naar dit bordeel, om in ruil voor deze dienst welwillend behandeld te worden bij aanbestedingen.

• Vorig jaar stelde Bos in het tv-programma Zembla dat naar zijn inschatting zeker vijftig ambtenaren bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat corrupt zijn. Bos heeft die beschuldiging echter nooit nader ingevuld. Wel heeft hij de namen genoemd van enkele hogere ambtenaren die volgens hem over de schreef zijn gegaan. Sinds Bos met zijn schaduwboekhouding naar buiten kwam, heeft het openbaar ministerie in elk geval drie ambtenaren opgepakt die verdacht worden van het aannemen van steekpenningen. Tussen 1992 en 1996 werden zeventien ambtenaren van Rijkswaterstaat wegens onregelmatigheden uit hun functie gezet.

• Vorige week klapte oud-bouwaannemer Swart uit de school toen hij tegenover de commissie-Vos verklaarde dat naar zijn ervaring „Rijkswaterstaat zo lek is als een mandje.” Vooral de NoordHollandse afdeling van Rijkswaterstaat moest het in het verhoor van Swart ontgelden. Bepaalde bouwbedrijven, zoals KWS, werden in die regio stelselmatig voorgetrokken. Vooral voor P. Kieft, nu nog topman bij Rijkswaterstaat, had de oud-aannemer geen goed woord over. Swart bekende onder tranen dat ook hijzelf ooit een ambtenaar een envelop met twintig briefjes van duizend had overhandigd. De man mocht daarvan een nieuwe auto kopen. Bekend is dat deze ambtenaar inmiddels is geschorst. Belangrijk is verder dat de bekentenissen van Swart betrekking hebben op de periode vóór 1991.

• Ook oud-aannemer Terlingen heeft tegenover de commissie-Vos uit de school geklapt over corruptie van ambtenaren. Volgens hem lekten de vijf hoogste ambtenaren van het ministerie van Volkshuisvesting in de periode 1976-1986 veelvuldig informatie over toekomstige bouwlocaties naar de grote bouwondernemers. Terlingen noemde de vijf ambtenaren bij name. Enkele van hen hebben vervolgens met kracht ontkend dat zij dergelijke handelingen verricht zouden hebben. Deskundigen betwisten Terlingens opvatting dat de betreffende bouwlocaties überhaupt geheim zouden zijn.

• Tegenover bovengenoemde beschuldigingen staat een veelheid aan verklaringen van aannemers en van ambtenaren, ook onder ede voor de commissie-Vos, dat zij nooit en te nimmer mee hebben gedaan aan dit soort frauduleuze praktijken. Van de Pol, directeur van de Midden-Betuwegroep, wierp afgelopen maandag dergelijke suggesties verre van zich. In de diverse casussen die tot nu toe in de verhoren aan bod zijn geweest: jeugdgevangenis De Doggershoek in Den Helder, waterkering in Kampen, Noord/Zuidlijn in Amsterdam, bleek van omkopen van ambtenaren niets. Meijer, werkzaam bij de Rijksgebouwendienst in Noord-Holland, gaf tegenover de commissie-Vos aan dat hij er op zich geen bezwaar in zag naar een door een aannemer georganiseerd golftoernooi te gaan.

• Donderdag buigt de enquêtecommissie bouwnijverheid zich over onregelmatigheden bij de afdeling infrabeheer in Zuid-Holland. Deze kwestie is van tamelijk recente datum. In mei dit jaar verscheen een onderzoeksrapport van Deloitte(&(Touche dat ertoe leidde dat drie ambtenaren van de afdeling beheer en onderhoud geschorst zijn en dat een vijftal leidinggevenden uit hun functie werd ontheven. De accountants toonden in het onderzoeksrapport aan dat er heel wat mis is met de administratie en de manier waarop in Zuid-Holland werk werd gegund aan aannemers. Gedeputeerde ir. M. Houtman (SGP-CU) en de hoogste ambtenaar van de provincie mogen donderdag uitleggen hoe het zover heeft kunnen komen. Ook hoort de commissie donderdag de hoogste ambtenaar van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, Pans, en een ambtenaar van het zwaar onder vuur liggende Rijkswaterstaat Noord-Holland.