In het gebied rond Sibiu, in Transsylvanië, liggen meer dan 160 middeleeuwse weerkerken, gesticht in de twaalfde en de dertiende eeuw door kolonisten uit onder meer Zeeland, Brabant, Vlaanderen en de valleien van Rijn, Maas en Moezel. Deze kolonisten vestigden zich op uitnodiging van de Hongaarse koning in Transsylvanië. Hun dorpskerken werden eeuwenlang verbouwd tot ware vestingen: hoge muren en torens moesten bescherming bieden tegen invallen van barbaren uit het oosten.De meeste weerkerken in dit gebied hebben veel van hun oude luister verloren. Geld voor restauratie is er niet en sinds de val van het communisme in 1989 emigreren de meeste nazaten van de oorspronkelijke bewoners -de zogenaamde Roemeense Saksen- naar Duitsland. Van de 300.000 mensen zijn er nog zo’n 20.000 over.

Ze wonen in dorpen met namen als Barabant, Bongerd en Schippersdorp. Het Duits klinkende dialect kent veel Nederlandse en Vlaamse woorden, zoals brelft (bruiloft), krästach (kerstdag), maid (meid) en appel.

Verbondenheid
Stichting Comité Samenwerking Roemenië uit Ossendrecht (onderdeel van Stichting Operation Villages Roumains Nederland) heeft zich tot doel gesteld een van de bedreigde weerkerken, in Axente Sever (Frauendorf), te restaureren. Ten bate van de restauratie was vorige maand in de protestantse kerk in Ossendrecht een tentoonstelling over weerkerken te zien. „We voelen ons verbonden met de kerk in Roemenië”, verklaart gemeentelid Hanneke Dragt. „Juist ook omdat we zelf een restauratie achter de rug hebben.”

Ton van Rijen, bestuurslid van de stichting, nam het initiatief. „Vier jaar geleden waren we in Roemenië -mijn vrouw komt er vandaan- en reden door Transsylvanië, een haast middeleeuws aandoend landschap. In Axente Sever, een dorpje met zo’n 1500 inwoners, troffen we een sterk vervallen weerkerk aan.”

De stichting wil van de Roemeense weerkerk een cultureel activiteitencentrum maken om de sociale cohesie binnen het dorp te versterken. Sinds het vertrek van nagenoeg alle Saksische families -twee bleven er nog over- is er weinig gemeenschappelijk leven meer te vinden in Axente Sever. Ook de kerk deelt mee in de malaise. „Niemand zegt meer: dit is onze kerk. Dat moet veranderen. We willen er een ontmoetingsplaats van maken.”

De kerkburcht moet ook een toeristische trekpleister worden. In de middeleeuwse schuilruimten van de verdedigingsmuur komen logies, maar ook een museum over de geschiedenis van de weerkerken. „Het mooie van deze kerken is dat het interieur vaak nog heel fraai is. Een beeldenstorm is er nooit geweest.”

Evangelische Kerk
Van Rijen probeerde met een budget van 70.000 euro, verkregen door inzamelingsacties en steun van het ministerie van Buitenlandse zaken, de ringmuur met schuilruimten te restaureren. Het betekende echter het begin van een breder restauratieproject, dat ook het kerkgebouw omvat. „Organisaties uit Duitsland, Zwitserland en Engeland brachten dankzij het verdubbelingsprincipe uiteindelijk een bedrag van 230.000 euro bijeen. Tegelijkertijd loopt de inzameling voor het inrichten van het museum gewoon door.”

Inmiddels zijn de herstelwerkzaamheden in volle gang. De stichting voert ze uit in samenwerking met het Evangelisch Consistorium in Roemenië, eigenaar van de weerkerken in deze streek. In het dekenaat Medias, waar de meeste kerken liggen, verzorgen vijf predikanten en enkele ouderlingen nog twee keer per maand een dienst. Met kleine, versleten busjes worden de parochianen opgehaald.

De Roemeense overheid heeft geen geld om de weerkerken te restaureren, zegt Gabi van Rijen. Alleen de acht kerken die op de Unescolijst staan, worden onderhouden. Ze hoopt dat de weerkerken meer aandacht krijgen, nu Sibiu dit jaar naast Luxemburg culturele hoofdstad van Europa is. „Maar een gemeenschap zoals die er vijftien jaar geleden was, krijg je niet meer terug.”