Afgelopen week verscheen het eerste exemplaar van Opinio, een weekblad over politiek en cultuur, met columns en artikelen van schrijvers, filosofen, wetenschappers en journalisten. Dit alles in een heldere opmaak en, wat een verademing, zonder advertenties.Het eerste artikel in het blad heeft een theologische inslag, maar gaat over een financieel-economisch onderwerp. Auteur Hans Jansen, arabist en hoogleraar in Utrecht, bekritiseert de plannen van PvdA-leider Bos met betrekking tot de hypotheekrenteaftrek. Hij stelt dat in maatschappijen waar bezit en investeringen veilig zijn over het algemeen welvaart heerst. Waar die veiligheid ontbreekt, bijvoorbeeld doordat de overheid deze niet verschaft of zijn onderdanen zelf berooft, is sprake van armoede.

Europa en Amerika zijn voorbeelden van welvarende gebieden, doordat de bevolking -volgens Jansen geïnspireerd door theologen- erin slaagde om de macht van de overheid te beperken. In Latijns-Amerika en de islamitische wereld heerst volgens Jansen armoede doordat de overheden eeuwenlang veel macht hebben gehad. In Afrika kan door roofzuchtige overheden al helemaal geen welvaart ontstaan.

Als bezittingen niet veilig zijn, wordt er niet gespaard. Hierdoor kan er niet worden geïnvesteerd en neemt de welvaart dus niet toe. Op deze redenering van de islamoloog valt weinig af te dingen. Veiligheid en stabiliteit zijn, zo blijkt ook uit de economische literatuur, onmiskenbaar welvaartsverhogende factoren.

Voor een goed functionerende economie is het belangrijk dat er vertrouwen is tussen de burgers onderling en in de overheid. Je moet ervan op aan kunnen dat de winkelier deugdelijke spullen verkoopt, dat de politie de orde handhaaft en dat de treinen op tijd rijden. De centrale bank moet zorgen voor prijsstabiliteit, de commerciële banken moeten garanderen dat het saldo op de internetspaarrekening kan worden omgezet in contant geld.

Ook moeten degenen die een hypotheek afsloten om de aankoop van een huis te financieren erop kunnen rekenen dat hun hypotheekrenteaftrek niet verdwijnt. Jansen schrijft dat wie braaf voor zijn hypotheek heeft gezorgd, volgens Bos wel een beetje de klos mag zijn.

Hiermee bekritiseert Jansen impliciet de plannen van de PvdA (en andere partijen) met betrekking tot de hypotheekrenteaftrek. Overigens neemt hij ook de voorstellen om de AOW op een andere manier te financieren mee in zijn kritiek, maar dit laat ik in deze bijdrage buiten beschouwing.

De PvdA-plannen om de hypotheekrenteaftrek te beperken passen naar mijn mening prima bij een overheid die de spaarzin van de bevolking niet in gevaar wil brengen. Net als mogelijke coalitiepartner ChristenUnie willen de sociaaldemocraten de renteaftrek voor bestaande hypotheken niet aantasten, ook niet bij oversluiting of verhuizing. Maar al zou dat gebeuren, het beëindigen van een fiscale aftrek -bekostigd door andere belastingbetalers- kan men toch moeilijk omschrijven als het aantasten van de veiligheid van privébezit. Het gaat hier eerder om een verdelingsvraagstuk.

Maar misschien leidt de beperking voor nieuwe gevallen tot een daling van de huizenprijzen en worden daardoor indirect alle huizenbezitters armer? Ook dat lijkt niet het geval. De verlaging van het maximale aftrektarief van 52 naar 42 procent raakt slechts een kleine groep huizenbezitters. De opbrengsten worden in de PvdA-plannen bovendien teruggesluisd naar de woningmarkt door afschaffing van de overdrachtsbelasting voor starters. Dit is een steun voor de huizenprijzen.

Ten slotte zal de spaarzin van de Nederlandse bevolking eerder worden gestimuleerd dan geremd. Als lenen duurder wordt, gaat men meer sparen. De prikkels om tophypotheken af te sluiten worden bij een lager maximaal aftrektarief minder.

Oorspronkelijk was de hypotheekrenteaftrek bedoeld om het eigen woningbezit te stimuleren. Maar dat doet hij al lang niet meer, veel starters kunnen de dure huizen moeilijk betalen. Ondertussen hebben de inkomensgroepen die de hulp niet nodig hebben onevenredig veel baat bij de huidige regeling.

Vanuit dat oogpunt is het wel zo rechtvaardig om de hypotheekrenteaftrek op een voorzichtige wijze te beperken. Bijvoorbeeld zoals Bos heeft voorgesteld. Het zou mooi zijn als de discussie over de hypotheekrenteaftrek niet wordt vertroebeld door bangmakerij.

De auteur is werkzaam als beleggingsstrateeg bij Theodoor Gilissen Bankiers. Zijn bijdrage is geen aanbeveling of advies om effecten te kopen of te verkopen.