Aanhangers van dit scenario stellen dat met de komst van het christelijk geloof naar de steden, het vaak irrationele, bizarre geloof van ongeletterde boeren op het platteland naar de achtergrond verdwijnt. En juist dat wispelturige, onvoorspelbare en dus staatsgevaarlijke religieuze gedrag was en is de autoriteiten in Peking een doorn in het oog. Nu er steeds meer geschoolde burgerchristenen komen, zou het gemakkelijker zijn om hen in hun geloofsuiting ruimte te geven. Daarmee kunnen ook de positieve kanten van het geloof geoogst gaan worden.Het thema wordt uiteengezet in een bijdrage in het decembernummer van de Far Eastern Economic Review, onder de titel ”Christianity comes to China’s Cities”. De auteur is de Amerikaanse wetenschapper Leslie Hook.

Vanuit het geloof bezien is de groei van het christendom in China vanzelfsprekend een genadige daad van God. Dat behoeft geen nadere verklaring. Dat neemt niet weg dat enkele ontwikkelingen in het huidige China iets zeggen over hoe zich die groei voltrekt. Leslie Hook noemt er enkele.

Zo is daar de invloed van het buitenland, met name uit de Verenigde Staten. Steeds meer stedelijke Chinezen verblijven daar tijdelijk of voor langere tijd, en ondergaan er de in hun beleving weldadige invloed van het christendom: de gemeenschapszin, de zorg voor elkaar - zaken die in het bikkelharde kapitalistische China diep zijn weggezakt. Veel van deze Chinezen sluiten zich in China vervolgens aan bij een kerk, en beïnvloeden hun families of hun sociale omgeving.

Ook binnen China wordt veel gereisd, met name door migranten van het platteland, die als bouwvakkers of fabrieksarbeiders hun geluk zoeken in de steden. Hook noemt christelijke fabriekseigenaren als belangrijke geloofsgetuigen wanneer ze hun werknemers op zondag en op christelijke feestdagen vrijaf geven. „Zulke werkgevers zijn een verademing tussen al die anderen die hun arbeiders zeven dagen per week laten doorwerken.”

Voor de jongere generatie Chinezen, in het bijzonder de studenten, geeft het christelijk geloof uitdrukking aan wat ze noemen „intellectuele vrijheid.” Voor sommigen is het een daad van verzet als ze christen worden, na eerst enkele jaren tegen hun zin de communistische partijdiscipline te hebben gevolgd.

Chinezen kiezen soms ook uit teleurstelling voor het christelijk geloof. Teleurstelling over de ideologie van het communisme, of over de onwaarachtigheid van zijn zogenaamde aanhangers. Of uit frustratie over de anticommunistische democratische beweging. Bijvoorbeeld vanwege het falen van de Tiananmen -een studentenbeweging uit 1989- dat ook nog eens interne verdeeldheid als gevolg had. Het heeft diverse prodemocratische Chinezen in de armen van christenen gedreven, aldus Hook.

Tegelijkertijd blijft waar dat het diepgewortelde christendom op het platteland een onmisbaar bron- en voedingsgebied is voor de groei van de kerk in de steden. „De meeste stedelijke christenen hebben een of meerder familieleden op het platteland die al christen waren voordat zij het werden.” Of zoals een student het zegt: „Wie een gelovige oma op het platteland heeft, zal als student sneller interesse in het christelijk geloof tonen dan iemand die niet zo’n oma heeft.”

Toch ervaren stedelijke christenen op één punt verschil met christenen op het platteland. Zij vinden zichzelf redelijker en beschaafder. Er wordt nogal op plattelandsgelovigen neergekeken vanwege vermeend „emotiegeloof”, en vanwege „vermenging van geloof en bijgeloof.” Juist omdat stedelijke christenen het geloof in een beschaafde vorm belijden en beleven -zeggen ze zelf- kan het christelijk geloof een belangrijke bijdrage leveren aan de intellectuele, economische en sociale ontwikkeling van hun land.

Geloof en vooruitgang is bij veel stedelingen nog sterk aan elkaar gekoppeld. Hier verraadt zich wellicht de Amerikaanse invloed (lees: de invloed van prosperity theology).

Chinese christenen zien de betekenis van het geloof voor de ontwikkeling van de democratie in hun land. Meer onderlinge liefde en hulpvaardigheid zijn in hun ogen onmisbaar in een vitale democratie, en het christelijk geloof zet daartoe aan.

Als voorbeeld noemt Hook dat relatief veel christenjuristen zich belangeloos inzetten bij de verdediging van slachtoffers van mensenrechtenschendingen. Veel kerken kennen sociale dienstverleningsprogramma’s.

Kapitalisme
En dan is er nog het verband tussen christelijk geloof en kapitalisme. De jonge Chinese christeneconoom Zhao Xiao heeft niet alleen Max Webers boek over dit thema goed bestudeerd, hij heeft ook diep nagedacht over de vraag wat dit in de Chinese context betekent. In een elf pagina’s tellend essay in de Chinese editie van Esquire Magazine stelt hij onder meer dat de markteconomie weliswaar mensen leert om niet lui te zijn, maar ze is niet in staat mensen het liegen af te leren, of om elkaar überhaupt geen schade te berokkenen, maar elkaar te vertrouwen. „Daarvoor is de kerk onmisbaar”, aldus Zhao. Want die helpt mensen elkaar te respecteren. Die zet ertoe aan dat rijkdom wordt gedeeld en dat spanningen tussen rijk en arm -ongekend hoog in het huidige China- wordt opgeheven dankzij het praktiseren van liefdadigheid.