Voor de Nederlandse Vereniging voor de Studie van het Midden-Oosten en de Islam (MOI) was dat reden om in Utrecht een studiedag te beleggen, zei voorzitter prof. dr. D. Douwes donderdag. Hoe is de situatie van christelijke en islamitische minderheden in het Midden-Oosten?Dr. H. L. Murre-van den Berg, verbonden aan de Universiteit Leiden, ging in op de positie van christenen in Irak. Christenen vormen daar een kleine minderheid van zo’n 600.000 mensen, 2 à 2,5 procent van de overwegend islamitische bevolking. Van hen behoort naar schatting ongeveer 75 procent tot de Assyrische Kerk van het Oosten (in het Westen bekend als de Nestoriaanse Kerk) en de Chaldeeuwse Kerk, die met Rome is geünieerd.

Zinda
Spreekbuis van de Chaldo-Assyrische gemeenschap, zowel binnen als buiten Irak, is het internettijdschrift Zinda Magazine (ZM). Volgens Murre is het toenemend geweld tegen christenen in Irak een van de belangrijkste thema’s in het blad. „Na de val van Saddam Hussein in 2003 overheerste optimisme, maar het laatste jaar klinkt in ZM steeds meer ongerustheid door. Dit komt mede door de stroom van berichten over aanvallen op christenen en christelijke instellingen.”

Christenen zien het geweld als een conflict tussen christendom en islam, maar vooral als een vorm van etnische zuivering. „Maar ze geven niet aan wie daarvoor verantwoordelijk is”, aldus de Leidse onderzoekster. „Een mogelijke oplossing zien de Chaldo-Assyriërs in een autonome regio in het noorden van het land, al dan niet met gedoogsteun van de Koerden. Ze hopen dat het christelijke Amerika hen helpt, ook omdat ze zichzelf zien als de meest democratische groepering in het Midden-Oosten.”

Een ander steeds terugkerend onderwerp in ZM is de omstreden genocide van 1915. Het internettijdschrift doet verslag van de strijd voor erkenning en wijst met trots naar westerse wetenschappers die bevestigen dat de volkerenmoord heeft plaatsgevonden. „Ter waarschuwing wordt de genocide dan vergeleken met de huidige situatie in Irak. Wees waakzaam, is de boodschap.”

Mandaeërs
Door het toenemende geweld zijn inmiddels duizenden christenen gevlucht naar het relatief veilige noorden van Irak of naar het buitenland. Maar ook andere minderheden trekken weg, zoals de mandaeërs. Deze gnostische stroming, die wereldwijd zo’n 60.000 aanhangers telt, zien in Johannes de Doper een belangrijk leermeester. In West-Iran en Irak wonen er zo’n 23.000 van hen.

„Vaak worden ze gedwongen zich tot de islam te bekeren”, schetste drs. M. van Gent de situatie van de mandaeërs in het sjiitische zuiden van Irak. „Priesters worden vermoord en reinigingsplaatsen omgebouwd tot moskee.”

Gevolg is dat het afgelopen jaar zeker duizend families het land verlieten. In Jordanië en Syrië verblijven momenteel 8000 mandaeërs in vluchtelingenkampen, terwijl de gemeenschap in Nederland ruim 3000 leden telt, „met doopplaatsen in de Rijn en de Lek.”

Dr. G. Oonk (Erasmus Universiteit Rotterdam) ging in op de parsis, de volgelingen van Persische profeet Zarathustra in Noordwest-India. Aan de hand van de ismailieten, een sjiitische groepering uit Syrië, illustreerde prof. Douwes de migratie van een islamitische minderheid binnen een land zelf.