Dr. Paas is in de hoofdstad verbonden aan twee gemeenten: de christelijke gereformeerde kerk en een gemeente in wording, Via Nova. „In beide gemeenschappen is het normaal om steeds nieuwe gezichten te zien. Of ze komen binnen via het huwelijk of via vrienden. In de samenkomsten van Via Nova heeft ongeveer een kwart van de aanwezigen weinig of geen binding met de kerk en komt de helft voor het eerst in de samenkomst. Sommigen blijven in de gemeente, sommigen zijn shoppers.”Hebben de reli-shoppers de toekomst in de kerk? Dr. Paas: „De algemene trend is dat er steeds minder binding is aan een instituut. Maar dat betekent niet dat mensen zich niet willen verbinden aan een gemeenschap. Mensen voelen zich juist aangesproken door een positieve, warme gemeenschap. Die persoonlijke binding weegt veel zwaarder dan lidmaatschap van een kerkverband waaraan je ook nog landelijke bijdragen moet schenken. Jongeren zijn bereid royaal te geven, maar dan wel aan een plaatselijke gemeenschap waar ze zich thuis voelen. Er is al lange tijd de tendens gaande dat de binding aan een plaatselijke gemeente groter is dan die aan een kerkverband. De plaatselijke gemeente staat ook dichter bij de mensen.”

Groter en kleiner

Het SCP-rapport leidt tot de paradoxale conclusie dat de kleine kerken groter worden en de grote kerken kleiner. „Kerken als de Protestantse Kerk in Nederland en de Rooms-Katholieke Kerk zullen steeds meer krimpen. De overige kleinere kerken, gemeenten en groepen zullen gelijk blijven of groeien. Ik gun het de PKN overigens absoluut niet dat ze zo veel leden verliest. Maar de prognose is dat de PKN kleiner zal worden dan de kleinere protestantse kerken gezamenlijk.”

De kerk moet steeds meer concurreren met andere zingevers op de markt, schreef dr. Erik Sengers onlangs. Paas wil daar wel een eindje in meegaan. „Iets is niet meer automatisch waar als de dominee of de kerk het zegt. Met Sengers zeg ik dat de kerk op zoek moet gaan naar haar eigenheid en niet haar getuigenis mag verzwakken tot een boodschap voor een zo breed mogelijke groep.”

Dr. Paas herkent de constatering van de IKON dat jongeren orthodoxer en traditioneler worden. „Ik hoor van ouderen in gemeenten die openlijk zeggen dat jongeren geloviger zijn dan zij. En ze zeggen dat met verwondering en blijdschap. Een verklaring daarvoor is dat sommige ouderen in het verleden in de kerk zijn blijven hangen, terwijl ze in deze tijd de kerk al lang hadden verlaten. Jongeren weten dat zij een minderheid zijn en hebben geleerd om zo te denken. Zij hebben van jongs af aan erover moeten nadenken: Geloof ik dit echt? Wil ik blijven?”

Niet klagen

De kerk moet niet zo klagen dat ze een minderheid is geworden, zegt dr. Paas stellig. „Dat leidt tot verkeerde reacties, zoals het jezelf opsluiten in een getto of gevoelens van agressie. Dat kun je zien aan een bommelding door een predikant vanwege het concert van Madonna. Wat heeft dat met het christelijk geloof te maken? Wanneer de kerk minderheid is, heeft zij juist de kans om te laten zien wat het eigene is van haar geloof. Gelovig zijn valt niet meer samen met Nederlander-zijn of een fatsoenlijk mens zijn.”

Dr. Paas komt nog te veel mensen in de kerk tegen die stellen dat christenen zich meer moeten teweerstellen tegen de geseculariseerde meerderheid. Sommigen stellen zelfs moslims ten voorbeeld: die bijten tenminste van zich af. „We zijn toch volgelingen van Christus, Die niet wederschold? Dan kun je toch lijden verwachten? Van een vanzelfsprekende meerderheid zijn we in een minderheidspositie terechtgekomen. Wij hebben geen macht meer, maar hopelijk wel liefde en overtuiging. Dat we een minderheid zijn geworden, kan louterend werken. We worden nu teruggeworpen op de kern van onze overtuiging. Waarom zijn we eigenlijk christen? We moeten dat uitleggen, en ook wat het christelijk geloof betekent.”