Dat stelt M. Oosterbaan in zijn proefschrift ”Divine Mediations. Pentecostalism, Politics and Mass Media in a Favela in Rio de Janeiro”, waarop hij woensdag aan de Universiteit van Amsterdam promoveerde.In het van oudsher rooms-katholieke Brazilië zijn de pinksterkerken de laatste jaren exponentieel gegroeid, vooral na het einde van de militaire dictatuur en de herdemocratisering van Brazilië eind jaren tachtig. Ook hun politieke macht nam toe. „De pinksterkerken benadrukken de aanwezigheid van de duivel en de kracht van de Heilige Geest en relateren deze aan het gecompliceerde leven in de favela’s”, aldus de promovendus.

In zijn studie wil Oosterbaan „inzichtelijk maken hoe en met welke massamedia deze kerken het publiek aanspreken, waarom mensen zich aangetrokken voelen en hoe dit gerelateerd is aan de sociaaleconomische situatie.” Hiertoe richt hij zich op de rol van massamedia in het leven van de leden van twee pinksterkerken, de Assembleia de Deus en de Igreja Universal do Reino de Deus (Universele Kerk van Gods Rijk), in een favela in Rio de Janeiro. Laatstgenoemde denominatie slaagde er inmiddels in „pastoors als politieke kandidaten naar voren te schuiven voor posten in federale en staatsoverheden, en veel van hen zijn daadwerkelijk verkozen.”

In zijn proefschrift relateert Oosterbaan de „ideeën en praktijken” van de beide pinksterkerken achtereenvolgens aan de urbane omgeving van de favela, het geluid in de favela (overal is muziek uit stereo-installaties en radio’s te horen), het beeld dat de media schetsen van de stad Rio de Janeiro, de politieke verhoudingen in de favela en de culturele praktijken van de mensen in de favela. Een van zijn bevindingen is „dat religieuze bekering sterk gerelateerd is aan andere culturele, religieuze en politieke praktijken in de favela.”

Wie, aldus de onderzoeker, alleen aandacht schenkt aan de religieuze betekenis van bekering, „is geneigd het te verklaren als een zuiver religieus fenomeen. Mensen hebben echter verschillende redenen en ervaringen die ertoe leiden dat ze zich bij een pinksterkerk willen aansluiten. In plaats van op zoek te gaan naar een allesomvattende verklaring laat ik zien in wat voor sociaalpolitiek context het pinkstergeloof gedijt en probeer ik inzichtelijk te maken waarom het aantrekkelijk is voor mensen uit de favela.”

Oosterbaan concludeert dat de religieuspolitieke boodschap van de pinksterkerken voor de mensen in de favela „zeer aantrekkelijk” is „en dat komt mede doordat de media van deze kerken refereren aan zowel de misère die zij aan de lijve ondervinden, als het leven waar zij naar verlangen. De pinksterkerken verwijzen naar andere media om deze twee uitersten te verbeelden. Met name de representatie van een gewelddadige duivelse maatschappij door middel van spectaculaire beelden en verhalen over het geweld in de stad, versterken het idee dat alleen leiders van deze kerken uitkomst kunnen bieden. Deze verbeelding van de maatschappij is geloofwaardig voor diegenen die dagelijks geconfronteerd worden met geweld en onzekerheid en weinig controle ervaren over de richting die hun leven uitgaat.”

De toegenomen verweving van het pinkstergeloof, de massamedia en de politiek genereert, aldus de promovendus, „ruimte voor een nieuw soort populisme dat wereldlijke vooruitgang voorspelt voor hen die zich richten tot de pastoor-politici voor spirituele en politieke ondersteuning.”