Dat zei dr. H.A. Bakker woensdag tijdens een conferentie van de „preekbeweging” Passie voor Preken in Zeewolde. De baptistentheoloog, die doceert aan de Evangelische Theologische Hogeschool (ETH) in Ede en aan het Center for Evangelical and Reformational Theology (CERT) van de VU in Amsterdam, sprak voor zo’n honderd belangstellenden over de ”Bijbelse visie op de hoorder”.Dr. Bakker merkte op dat de nadruk op het intellect in deze postmoderne tijd verdwenen is, om plaats te maken voor een grote waardering van de beleving. Dat acht hij positief, maar er komen schaduwzijden openbaar. „Ook de beleving werd commercie. De vrijetijdsindustrie heeft een dominante greep op de samenleving gekregen. De postmoderne Nederlanders zijn niet vrij. Ze zijn vooral zielig en eenzaam.”

Ratio
De theoloog constateert dat postmoderne mensen niet tot rust komen. Het geboden amusement is volgens hem niet meer dan „gestolde verveling.” Het probleem is dat postmoderne mensen niet worden aangesproken in hun diepere lagen, die ze wel hebben. „Ze hunkeren ergens naar, maar ze weten niet naar wat. Christenen moeten bidden dat die hunkering openbaar wordt. God heeft compassie met de postmoderne mens.”

Volgens dr. Bakker kon de tijd wel eens aanstaande zijn dat de eschatologie (de leer van de laatste dingen) weer belangrijk wordt in de Nederlandse cultuur. „Mensen willen weten dat ze echt leven. Ze hebben behoefte aan een visie op leven en dood. Velen worstelen met het probleem van de dood. De kerk heeft hun iets te bieden.”

Het belangrijkste wat de kerk te bieden heeft, is volgens de vroegere voorganger het inzicht in wie de mens werkelijk is. „In de kerk draait het niet om het ego van de mens, maar om God. Tijdens de prediking moet de hoorder merken dat het ook over hem gaat. Hij moet zich identificeren met de Bijbelse verhalen en daarvoor moet de preek niet te kort duren”, aldus dr. Bakker.

Hij hoopt dat de ratio weer een belangrijker plaats gaat innemen, zodat predikers de mensen kunnen aanspreken op hun gezonde verstand. Dr. Bakker noemde de Vroege Kerk en het puritanisme, die ook veel nadruk legden op het verstand. „De weg naar het hart loopt via het hoofd.”

Trendwatching
Drs. J. Versluis, docent communicatie en trendwatching aan de Hogeschool Holland, was het niet met hem eens dat er meer aandacht komt voor de ratio. „We zijn op weg naar een digitale visuele cultuur”, zei hij. „De tijd van de ratio is voorbij.”

Versluis, lid van de visiegroep van Passie voor Preken, pleitte er in zijn lezing voor dat theologen aan trendwatching doen. „Trendwatching is een natuurlijke nieuwsgierigheid naar mensen. Een theoloog moet trends kunnen plaatsen in het licht van de eeuwigheid. Ga naar de kiosk en kijk de moderne tijdschriften in.”

De negentiende-eeuwse opwekkingsprediker C. H. Spurgeon is volgens hem een voorbeeld van een goede trendwatcher. Als trends van deze tijd noemde Versluis het vervullen van veel rollen, het verlangen naar vroeger, de nadruk op emotie en vrouwelijke waarden, het overbruggen van tegenstellingen en het willen beleven van ervaringen.

Het overbruggen van tegenstellingen (”fushion”) vindt Versluis het moeilijkst te plaatsen, gaf hij aan. Hij verwees naar paus Johannes Paulus II, die een voorbeeld voor jongeren was, maar geen rolmodel, omdat ze hem niet in alles wilden volgen. Een aanwezige wees in dit verband op jongeren die serieus met het geloof bezig zijn, maar voor wie experimenteren met seks geen probleem is.

Tijdens de bespreking legde dr. Bakker uit dat hij niet tegen moderne vormen tijdens de eredienst is, als er maar niet getornd wordt aan de beschikbare tijd voor de preek. „De boodschap moet in het hoofd komen. Mensen moeten de tijd krijgen zich te identificeren met Bijbelse figuren. In de toepassing kun je origineel zijn, zodat je mensen bereikt. De kerkgangers moeten zich net als Zachéüs in de boom voelen zitten. Geef ze wat mij betreft daarna een boompje mee of speel een spel.”