Gert de Looze„Bij twijfel halen we niet in”, vertelt Ruud Bredewoud, hoofd van de afdeling medische zaken bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) in Rijswijk. Met twaalf collega’s beoordeelt hij het zogeheten ”Aanvraagformulier ter verkrijging van een Verklaring van geschiktheid”.

Mensen van zeventig jaar en ouder zijn verplicht een medische keuring te ondergaan als ze hun rijbewijs willen laten verlengen. Die bestaat uit het invullen van de tien vragen op genoemd aanvraagformulier en het ondergaan van een keuring door een huisarts. Deze dokter noteert zijn bevindingen op het aanvraagformulier, zonder zich uit te laten over de geschiktheid van degene die hij keurt. Dat oordeel is voorbehouden aan de medisch adviseur van het CBR.

Hoe beoordeelt u een aanvraag?

„We toetsen aan de hand van de ministeriële ”Regeling eisen geschiktheid 2000”. Aandachtspunten zijn ziektebeelden die van invloed kunnen zijn op de rijvaardigheid, zoals bewustzijnsstoornissen en visuele of motorische problemen. Verder gaan we na hoe het met de mentale toestand is gesteld.”

De medische keuring geschiedt bij voorkeur niet door de eigen huisarts, terwijl die toch het beste op de hoogte is.

„Inderdaad. Toch hebben we in Nederland voor een andere lijn gekozen om de vertrouwensrelatie tussen huisarts en cliënt niet te schaden. Daarnaast bestaat het gevaar dat mensen hun eigen arts onder druk zetten om dingen te verzwijgen.”

Hoe hanteert u het aanvraagformulier? Moeten mensen een bepaald aantal punten scoren?

„Nee, er mag op geen enkel deelgebied twijfel bestaan. Wat telt, is een verantwoorde deelname aan het verkeer. Het grootste deel van de aanvragers ontvangt zonder problemen een Verklaring van geschiktheid. We verlengen hun rijbewijs met maximaal vijf jaar.

Bij zo’n 25 procent van de mensen rijst twijfel. Zelden zal een afwijzing plaatsvinden op basis van het aanvraagformulier. Veelal volgt een aanvullende keuring door een medisch specialist en/of een gratis rijtest, afgenomen door een deskundige van het CBR. Die rijtest, meestal in de eigen auto, is gericht op de geconstateerde problemen. Bij krachtsverlies doen we in de auto een krachtmeting met het rempedaal en een stopproef. Wanneer er sprake is van vermoedelijke achteruitgang van geestelijke vermogens laten we mensen onder andere linksaf slaan en een rotonde driekwart nemen.

Vrijwel altijd zit het onderdeel rijden met hogere snelheid in de test. Problemen worden dan zichtbaar vanwege gebrek aan tijd. Iemand die kampt met een vertraagde verwerking van informatie zal bijvoorbeeld gaan slingeren. Mensen hoeven overigens niet precies volgens het boekje te rijden. Het belangrijkste is dat iemand veilig kan deelnemen aan het verkeer.”

Hoe kunnen mensen ontsnappen aan een mogelijke afwijzing?

„Heel vaak blijkt een automatische versnellingsbak de uitkomst. Een automaat levert tijdwinst op, je hoeft namelijk niet na te denken over de keuze van een versnelling. Die extra tijd kun je gebruiken om te reageren op het verkeer. Tijd is het toverwoord. Die automaat koesteren we inmiddels als onze haarlemmerolie. Naast de automaat zijn er technische aanpassingen mogelijk.

Soms krijgen ouderen een aantekening op het rijbewijs. Het is daardoor bijvoorbeeld alleen overdag geldig, in een auto met automaat of binnen een straal van 15 kilometer van het huisadres.”

Wat zijn de meest voorkomende redenen voor afkeuring?
„Ernstige oogziektes waarbij een bril niet helpt en vermindering van geestelijke vermogens.”

vraag (u14(Het nieuwe rijbewijs is vijf jaar geldig. In die vijf jaar kan er heel wat gebeuren, er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een beginnende dementie.

„Niet iedereen ontvangt een rijbewijs voor vijf jaar. Sommigen worden verplicht zich na één jaar te laten herkeuren. Mensen hebben ook hun eigen verantwoordelijkheid en kunnen zich op eigen verzoek eerder laten testen. Achteruitgang van geestelijke vermogens ligt het moeilijkst, omdat de betrokkene dit probleem zelf vaak niet inziet.”

Welke mogelijkheden zijn er om een afwijzing aan te vechten?
„Het CBR neemt een formeel besluit. Mensen kunnen een herkeuring aanvragen of bezwaar aantekenen. Een op de vijf afgekeurden doet dat. Het komt voor dat iemand alsnog een Verklaring van geschiktheid ontvangt. Vrijwel altijd gebeurt dit op basis van nieuwe gegevens.”

Het ”Aanvraagformulier ter verkrijging van een Verklaring van geschiktheid” is voor € 19,- te koop bij de gemeente en bij het CBR. Bij die instanties is ook de brochure ”Het rijbewijs vanaf uw zestigste jaar” verkrijgbaar.

Rijksweg als struikelblok

Mevrouw P. J. M. Keijzer-de Jong (1935) uit Kampen kreeg in mei 2004 een hersenbloeding. „Daarna mocht ik van mijn arts niet meer autorijden. Heel erg was dat niet, want mijn man en kinderen vervoeren me zo nodig. Toch wil ik mijzelf kunnen redden en ik heb daarom het ”Aanvraagformulier ter verkrijging van een Verklaring van geschiktheid” naar het CBR gestuurd. Ik gebruik de auto om naar mijn kinderen in Zwolle en Denekamp te gaan en om boodschappen te doen.

Om te ervaren hoe het is om weer met de auto aan het verkeer deel te nemen, heb ik wat rijlessen genomen. Dit viel niet tegen. Aan mijn hersenbloeding heb ik gelukkig geen fysieke beperkingen overgehouden, ik reageer alleen iets trager.

Het CBR wilde dat ik een aanvullende rijtest deed. Deze rit vond afgelopen dinsdag plaats in mijn lesauto. De rijinstructeur reed mee. Het ging lekker voor mijn gevoel, maar op de snelweg verliep niet alles goed. Ik paste mijn snelheid te traag aan. Het is ook zo lang geleden dat ik op een rijksweg heb gereden. De CBR-deskundige vertelde na afloop dat een Verklaring van geschiktheid er op dit moment niet in zit. Dat was even een dreun, ik rekende niet op zoiets.

Hoe het verder gaat, weet ik nog niet. Mijn rijinstructeur zal overleggen met het CBR. Ik wil weer een aantal lessen nemen en hoop dat ik een tweede rijtest mag afleggen.

Of het een ramp is als ik uiteindelijk mijn rijbewijs niet kan verlengen? Dat zal me vooral geestelijk een douw geven, ik rijd tenslotte al sinds mijn achttiende.”