Samen met prof. dr. G. C. den Hertog en drs. Tjerk de Reus redigeerde hij de bundel ”Het tegoed van K. H. Miskotte. De betekenis van Miskotte voor de gereformeerde theologie”. Het boek werd woensdagmiddag in Apeldoorn gepresenteerd.Miskotte heeft geleden aan het nihilisme, dat de uiterste consequentie zou zijn van de ”dood van God”. Drs. Dekker: „Hij heeft alle orthodoxe christenen van zijn dagen ernstig gewaarschuwd: dat ook hun kerkbanken vol zaten met nihilisten in spe. Zij gedroegen zich als gerusten in Sion, bezig met allerhande -in Miskottes ogen- haarkloverijen. Miskotte profeteert zo vandaag nog te midden van de rest die is overgebleven binnen de gereformeerde gezindte en te midden van allerlei op ervaring gericht evangelicalisme, dat de grote crisis van Nietzsche nog nooit gevoeld heeft.”

Tegenover de geloofscrisis stelt Miskotte het Oude Testament, om daar te ontdekken dat er een God van Israël is, onvergelijkelijk met welke andere god dan ook. „Hij riep terug naar het Bijbels abc. De God Die Nietzsche dood verklaarde, was niet de God van de Bijbel, maar de God van het christendom. Je hoeft geen nihilist te worden als je hele godsdienstige onderneming, je dogma’s, je kerk, je eigen religieuze ijver als voos zijn ontmaskerd. In deze volstrekte armoede en verlorenheid word je bij je naam geroepen door die God Die anders is dan wij ooit dachten, Die Zich nooit in onze godsdienstige ondernemingen liet opsluiten.”

Oogkleppen
De profetie van Miskotte over het nihilisme wordt nog voortdurend vervuld, vindt drs. Dekker. „Het proces van kerk- en geloofsverlating gaat in de orthodoxe kringen nog steeds door. Wij volgen de trend van de cultuur, alleen een aantal jaren later. Daarom is Miskotte juist voor ons actueel. Toen hij leefde, verkeerden wij nog veel te sterk in een kerkelijke en culturele zuil om hem te kunnen verstaan. Nu is de ontkerstening zo ver voortgeschreden, dat wie nú nog niet begrijpt waar Miskotte het over heeft, echt met oogkleppen op leeft.”

De vraag is wat wij met zijn getuigenis doen, aldus de predikant. „Ik zie niet dat men hem verwerkt. Ik zie zelfs dat men de gelederen van de orthodoxie sluit. En dan heeft men dus volstrekt niet begrepen wat Miskotte bedoelde.

Ik zie ook dat men blij is met allerlei herleving van de religie en probeert in deze bedding het christelijk geloof weer aantrekkelijk te maken. Ondanks alle goede bedoelingen is dit volgens Miskotte eveneens een heiloze weg. Het is niet alleen genade te geloven dat Christus voor jouw zonden is gestorven. Het is ook al genade sowieso te mogen geloven, zeker in deze tijd.”

Hoe komt het nu dat deze vernieuwing van kerk en geloof die Miskotte bedoelde, zo weinig vrucht heeft gedragen? „Na een aanvankelijke opbloei van Bijbelse leerhuizen, veel nieuwe aandacht voor de prediking, het spellen van de kernwoorden van de Bijbel, het gesprek met het Jodendom, moeten we thans constateren dat de ontkerstening en ontkerkelijking alleen maar zijn doorgegaan en dat allerlei gevoelsgodsdienst het wint van het leven bij het Woord. We verkeren in een dieptepunt. Maar daarom juist hopen we als schrijvers van dit boek dat een nieuwe bezinning op wat Miskotte wilde zeggen zal helpen in deze tijd de koers opnieuw te vinden.”

We moeten af van de gedachte, stelt drs. Dekker, dat het in de kerk om grote aantallen moet gaan. „Het gaat God om heel het volk en heel Zijn wereld en daarom moet het ons daar ook om gaan. Maar juist met het oog op deze allen is er ook de verkiezing van het piepkleine volkje Israël. De kerk moet niet bang zijn klein te worden. Het zal gaan om het volharden bij het Woord en de God van het Woord.”

Miskotte is nauwelijks herkend binnen de gereformeerde gezindte, stelt de predikant vast. „Dat heeft onder meer hiermee te maken dat de bevinding in deze kring toch veel meer piëtistisch gekleurd is. Ze gaat meer over de toe-eigening van het heil, de innerlijke weg van het geestelijke leven.

Maar Miskotte kent niet een apart innerlijk geestelijk leven. Geestelijk leven is het gewone leven met alles erop en eraan, maar dan geleefd voor het aangezicht van God. Bekering is ook geen innerlijke bekering, maar altijd concreet, verbonden met het gaan en staan in de politiek, de maatschappij, het dagelijks leven.”

Barth
Miskotte was voluit een leerling van Karl Barth. „Hij heeft dat beeld in ieder geval zelf heel sterk bevorderd door vele lofredes op de theologie van Barth. Maar hij was veel groter dan hij zelf doorhad. Hij was in zijn eigenheid zelf veel belangrijker dan hij doorhad. Miskotte is een heel zelfstandige leerling van Barth, die veel meer aandacht schenkt aan het Oude Testament en aan de bevinding, de cultuur en de daarmee samenhangende aanvechtingen. Barth vond dat Miskotte zich te veel met de donkere kanten van de wereld en het bestaan bezighield.

Zowel Barth als Miskotte loopt het gevaar het toepassende werk van de Heilige Geest in het mensenleven niet het volle pond te geven, vanuit hun concentratie op het eens geschiede heil.”

Miskotte was evenzeer geïmponeerd door Kohlbrugge. Drs. Dekker: „Kohlbrugge en Miskotte zijn in de spiritualiteit verwant als het gaat om de leer van vrije genade. Kohlbrugge is echter een piëtist, Miskotte niet. De grote verdienste van Miskotte is geweest, dat hij de leer van vrije genade van Kohlbrugge actueel en vruchtbaar heeft gemaakt in een cultuur waaronder de christelijke grondslagen waren weggevallen: ook in ons nihilisme is het niet hopeloos. We hoeven niet eerst in ieder geval toch minstens nog een christelijke levensbeschouwing te hebben en dan kunnen we vervolgens door vrije genade gered worden. Nee, we kunnen ook als volkomen uitgeschudde nihilisten door vrije genade gered worden.”

voetnoot (u17(Zie ook pag. 21: ”Theoloog tussen Barth en Kohlbrugge”.