Prof. dr. H. J. Selderhuis, hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht aan de Theologische Universiteit Apeldoorn, opende woensdagmiddag in de Duitse stad Emden de driedaagse studieconferentie ”Theologie en pastorie”. Tijdens de conferentie bieden theologen een kijkje e in de keuken van hun eigen vakgebied. Wat is er vandaag in de verschillende theologische disciplines aan de orde? Hoe komt een gemeentepredikant aan theologie toe en hoe kan hij deze vruchtbaar maken in zijn werk?De gereformeerd vrijgemaakte hoogleraar prof. dr. G. Kwakkel, verbonden aan de Theologische Universiteit Kampen, ging in op het nut van de studie naar het Oude Testament voor de predikant in de pastorie. De relatie tussen het Oude Testament en de prediking is altijd problematisch geweest, betoogde hij. „Marcion stelde het Oude Testament al onder kritiek. En hoe zit het met het Godsbeeld dat erin naar voren komt? Velen ervaren het bepreken van nieuwtestamentische teksten als eenvoudiger.”

Prof. Kwakkel ging in op de vraag hoe predikanten de recente ontwikkelingen in het oudtestamentisch onderzoek vruchtbaar kunnen maken voor de prediking. Hij wees daarbij op de introductie van de historisch-kritische methode aan het einde van de negentiende eeuw, de toename van theologische interesse onder invloed van archeologische vondsten en de rol van postmodernisme en narratieve analyse, waarbij het vooral gaat om de Bijbeltekst als literatuur „die iets wil overbrengen.”

„Een punt van bezinning is het probleem dat je oudtestamentisch onderzoek doet vanuit een geloofsmotivatie, terwijl de historisch-kritische methode vanuit de verlichting daar haaks op staat. Dat geeft mij als oudtestamenticus een gevoel van vreemdelingschap. Het stelt mij ook naast een bioloog die in de schepping wil blijven geloven.”

Prof. Kwakkel denkt dat predikanten ook wel degelijk wat kunnen leren van de „confronterende maar vaak ook verwerpelijke postmoderne benadering. Het biedt een goed tegengif tegen onze soms wat zwart-witte benadering van personen in de Bijbel. In het algemeen kan zoiets wel je oog meer openen voor allerlei herkenbare zwakke momenten bij de ’good guys’. Maar zo krijg je óók meer zicht op Gods werk. Hij doet het met deze mensen.”

Prof. dr. C. van der Kooi, verbonden aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, sprak over de positie van de dogmatiek binnen de theologie. Het begrip dogmatiek heeft voor veel mensen een autoritaire klank, zei hij. „Ze zien het vooral als een verzameling starre leerstellingen die men op straffe van uitstoting moet onderschrijven.”

Maar ook onder vaktheologen is het aanzien van de dogmatiek afgenomen. Ze twijfelen eraan of mensen wel waarheidsuitspraken over goddelijke zaken kunnen doen. Volgens de Amsterdamse hoogleraar heeft dit te maken met de zogenoemde antropologische wending in de theologie, waarbij de aandacht verschoof van het theocentrisme -God staat centraal- naar de mens en zijn ervaring.

Welke plaats neemt de dogmatiek in te midden van de andere theologische vakken? „Het is in ieder geval niet zo dat Bijbelwetenschap en kerkgeschiedenis halffabricaten leveren, dogmatiek er een eindproduct van maakt en praktische theologie het in de praktijk brengt. Ieder vak reflecteert vanuit een bepaald aspect aan de dienst van God. De dogmatiek fungeert als collectief geheugen van het verleden en ze is specifiek geroepen om op verantwoorde wijze uit te spreken wat er nú over God en mens te zeggen valt.”

Hij benadrukte dat de dogmatiek rondom de mens en diens omgang met God en het leven staat. „Centraal in het geloofsleven staat de dienst aan God, de eer van God. Dááraan is de theologie, inclusief de dogmatiek, dienstbaar. Niet de dogmatiek is voorwerp van het geloof, maar de Drie-enige God Zelf. Voorwerp van het geloof zijn niet de leerstellingen en in strikte zin ook niet de geloofsbelijdenissen. Dogmatiek is dienstbaar in zoverre ze onze omgang met God regelt.”

voetnoot (u17(Zie ook pag. 19: ”Studeren aan de randen van de nacht”.