Geen paniek als je een kreeft krijgt geserveerd. Is er geen buurman of -vrouw van wie je kunt afkijken hoe je het beest te lijf gaat, dan vraag je het de ober of ga je voorzichtig zelf aan de slag. Onkunde mag en fouten maken ook. Toch is het goed om de do’s and don’ts van het leven te weten, al was het alleen maar omdat je je dan gemakkelijker beweegt en in onbekende situaties meer zelfvertrouwen hebt.Ook al is de mens niet voor de etiquette geboren, een van de verschillen tussen een samenleving en een beschaving is (aan)gepast gedrag. Voor het in en uit de lift gaan, het solliciteren en het meeleven rond een overlijden - voor allerlei momenten zijn praktische regels ontstaan en die moet je rond je twintigste weten.

In het jongste boek van Berman lees je dus dat je geen bonbons hoeft mee te nemen als je bij de buren op kennismakingsvisite gaat en dat je dat wel doet als je bij vrienden gaat eten. Berman gaat de strijd aan met Reinildis van Ditzhuyzens ”Hoe hoort het eigenlijk?”, dat een aantal jaren geleden verscheen en zijn duizenden versloeg. Zeker ook omdat het laatste boek een bewerking van een klassieker is, heeft het helemaal de status van etiquettebijbel.

Maar Berman pakt het slim aan. Ze gaat bijvoorbeeld in op allerlei moderne fenomenen, zoals mobiel telefoneren, het Suikerfeest, xtc-pillen, uitzendkrachten. Doet Van Ditzhuyzen moeite om uit te leggen waar sommige gebruiken vandaan komen en lijkt zij van tradities te houden, Berman wil modern zijn en dwingt zich soms in allerlei bochten om een emancipatoir verantwoorde richtlijn te geven. Waarom zou een man voor een vrouw immers de deur openhouden als ze gelijk zijn? Bermans uitgave is aangepast aan de nieuwe tijdgeest, laat de achterflap expliciet weten.

De auteur presenteert zich als iemand met 25 jaar etiquettedeskundigheid. Via Instituut Magda Berman zijn cursussen en workshops te volgen. Een aantal jaren geleden publiceerde ze ook ”Zakelijke etiquette. De sleutel tot succes”.

Haar etiquetteboek is nogal no-nonsense. In allerlei stijlkwesties kiest ze voor de praktische middenweg: een beetje beleefd, maar het moet niet te gek worden. Hiërarchie is voor Berman passé en in veel gevallen moet je zelf maar kiezen wat je het beste vindt of gaat ze mee met recente ontwikkelingen die niet per se stijlvol zijn. Tijden veranderen en anno 2005 maken we dus zelf wel uit wanneer we hertrouwen en hoe we dat doen.

Soms heeft Berman een duidelijke mening. De traditie om een bruidspaar na het feest uitgeleide te doen en rijst over hen heen te gooien vindt ze bijvoorbeeld leuker dan de gewoonte achter aan de wagen oude schoenen, conservenblikjes enzovoort te binden. Maar over het vermelden van huisdieren in een rouwadvertentie heeft ze juist weer geen uitgesproken mening, terwijl dat een fenomeen is dat een reactie uitlokt.

De verdeling van hoofdstukken van ”Etiquette voor de 21ste eeuw” is overzichtelijk, maar binnen de hoofdstukken kun je van de vraag hoe te bedanken voor huwelijksgeschenken naar burenlief en -leed hoppen, en van militair gedrag naar leven met de computer. De kantlijn is verlucht met leuke anekdotes, regeltjes en praktijkvoorbeelden. Zelfs is er een voorbeeld voor een (persoonlijke) condoleancebrief te vinden. Het is niet allemaal etiquette wat de klok slaat. Berman kan ook een onbekende wetsregel naar voren halen, zoals de regel dat de heg die ik op de grens zet ook het eigendom van de buren wordt.

Natuurlijk biedt Bermans boek geen wet van Meden en Perzen. Kritisch blijven is altijd goed, want wie de huwelijksaankondiging van pagina 166 klakkeloos kopieert, maakt een knoert van een fout. Over veel van Bermans richtlijnen kun je discussiëren, andere kun je ter kennisgeving aannemen, zoals haar opvatting over rouwkleding en euthanasie. Persoonlijk heb ik Van Ditzhuyzens stijl liever.

N.a.v. ”Etiquette voor de 21ste eeuw”, door Magda Berman; uitg. Tirion, Baarn, 2005; ISBN 90 439 0655 7; 408 blz.; € 24,95.