Grote verslagenheid overheerst onder de verzamelde politici op het stadhuis. Opstelten vergaderde kort met de leden van het college. „Woorden schieten eigenlijk tekort. Er is gebeden. Deze laffe daad kent zijn weerga niet in onze rechtsstaat.”

Om 20.00 uur opent de gemeente een condoleanceregister. In een mum van tijd stromen de Rotterdammers toe om dat te tekenen. Sommigen schrijven er persoonlijke boodschappen bij. Na enkele uren staan er honderden mensen in de rij, in de regen. Op de Coolsingel loodst de politie ze via dranghekken naar de ingang van de stadhuishal. Er worden kaarsen aangestoken en bloemen neergelegd.

Er staan zelfs mensen in de rij die helemaal uit Oostzaan komen. „Toen ik het nieuws hoorde, zijn we meteen in de auto gestapt om hier ons medeleven te betuigen”, zegt een man. Tot diep in de nacht bleef het stadhuis open. Ook vandaag en morgen kunnen belangstellenden terecht van 9.00 tot 17.00 uur.

R. Sørensen, de tweede man van Leefbaar Rotterdam (LR), is verdoofd. Geen van de leefbaren is in staat een inhoudelijke reactie geven. Op de vijf tafels waarop de condoleanceregisters liggen, legt Sørensen een foto van zijn vermoorde lijsttrekker.

Met betraande ogen staat hij de pers te woord. „Verbijsterd ben ik en verdrietig”, zegt hij. „Dat dít in Nederland kan. Een man vermoorden die zulke idealen heeft.” Over de vraag of hij nu de eerste man is van Leefbaar Rotterdam, heeft hij nog niet nagedacht. Sørensen loopt weg.

De kersverse LR-wethouder M. G. T. Pastors slaat een arm om Sørensens schouders. „Het is vreselijk wat er is gebeurd. Als er iemand is die dít niet heeft verdiend, is Pim het wel. De meest echte mens die ik ken”, aldus Pastors.

De nieuwe havenwethouder van Leefbaar Rotterdam, W. van Sluis, hoopt dat het een gek is die Pim Fortuyn heeft neergeschoten. „Ik hoop vooral dat het een incident is en niet iets gecoördineerds.” Nauwelijks zijn emotie onderdrukkend wendt hij het hoofd af. „Er is een heel mooi mens vermoord.”

CDA-wethouder J. van der Tak noemt de gebeurtenis een aantasting van de democratie. „In een democratie gaat het om opvattingen en verschillen in opvattingen. Die moet je met argumenten verdedigen of bestrijden. Doe je dat met kogels, dan is dat een aantasting van die democratie. Onbeschrijfelijk en nauwelijks te bevatten wat er is gebeurd. We moeten ons daartegen keren. Dat is een verantwoordelijkheid die op ons college rust en op de hele gemeenteraad.”

L. Bolsius, eveneens wethouder voor het CDA, noemt de moord op Fortuyn on-Nederlands. „Je beseft nu te meer dat je als politicus een loslopende schietschijf ben.” Meer beveiliging voor politici dus? „Ach, rond een Amerikaanse president en zelfs de paus is een beveiligingskordon gelegd. Ook dat is doorbroken. Wij zouden die weg niet op moeten willen gaan.”

ChristenUnie/SGP-fractievoorzitter A. Vlaardingerbroek is sprakeloos. „Je denkt dat zoiets in Nederland niet kan gebeuren. Er hoeft echter maar één gek los te lopen. Natuurlijk bracht Pim Fortuyn zijn politieke boodschap scherp en adrem. Reacties op zijn denkbeelden waren te verwachten. Dat rechtvaardigt echter niet hem uit de weg te ruimen.”

VVD-leider N. J. Janssens noemt de moord op Fortuyn beangstigend. „Dat je van tijd tot tijd bedreigingen krijgt, weet je als je in dit vak zit. Maar doodgeschoten worden, is onbegrijpelijk. Dat dit in Nederland kan voorkomen.”

Ook Fortuyns grootste politieke tegenstander, oud-PvdA-wethouder J. C. Kombrink, is sprakeloos dat zoiets kan gebeuren. „Hoewel ik nooit een debat met Fortuyn heb gehad, is de democratie hiermee wel de nekslag toegediend. Deze daad maakt sterke reacties van woede los, net als bij zinloos geweld. Dat doet tegenstellingen verbleken. Wat nu is gebeurd, is buiten iedere normale orde.” Kombrink ontkent niet dat het politieke bedrijf verdergaat. „Dat is iets van morgen”, zegt hij. „Het gevoel heeft een tijdlang zijn eigen reactie.”