Deze woorden citeert premier Balkenende uit een brief van een gevangene, op 4 mei tijdens de nationale herdenkingsplechtigheid op de Dam in Amsterdam. Hij benadrukt dat de offers die velen voor de vrede brachten, nooit vergeten mogen worden. „Laten we luisteren naar al die verschillende verhalen. Door die verhalen voelen we in ons hart en in onze ziel: Dit nooit meer.”

Koningin Beatrix en prins Willem-Alexander leggen als eersten een krans. Daarna is het doodstil op de overvolle Dam. Alleen duiven suizen voorbij. Het moment is even te veel voor een Indische vrouw in een rolstoel. Ze doorbreekt de stilte met hartstochtelijk huilen. Heel Nederland herdenkt op dat moment de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, maar ook van latere oorlogen en vredesmissies.

Op de Dam zijn ongeveer 15.000 mensen aanwezig. Enkele duizenden minder dan een paar jaar geleden, maar het is meer dan het organiserende Nationaal Comité 4 en 5 mei vanwege het gure weer verwachtte.

De 17-jarige Eveline van Rijswijk draagt haar gedicht ”Kleur” voor. „Geen kleur die ooit voor oorlog is ontworpen. Enkel vrijheid kent kleur.” De scholiere is winnares van de dichtwedstrijd ”Dichter bij 4 mei”. Een bonte stoet van zestig Amsterdamse basisschoolleerlingen sluit de officiële kranslegging door het leggen van rode, witte en blauwe bloemen voor het Nationaal Monument.

Voorafgaand aan de plechtigheid op de Dam wordt een herdenkingsbijeenkomst gehouden in de Nieuwe Kerk. Koningin Beatrix, prins Willem-Alexander, prinses Máxima en premier Balkenende zijn hierbij aanwezig.

Schrijver en dichter Bernlef spreekt over ”Ons aller geheugen”. „Het aantal mensen neemt gestadig af dat echte herinneringen aan de bezetting heeft. Velen kennen de oorlog alleen van foto’s en films. Ze hebben iets spookachtigs, die bewegende beelden. Ze staan in een onherroepelijk kader van het definitief voorbije.” Maar het is niet voldoende, stelt de schrijver. „Dat is precies de reden dat wij samen zijn. Om een naam te geven aan de naamlozen, om hun ogen van een blik te voorzien, om hen, al is het maar voor even, terug in het leven te tillen. Dat is de activiteit die van ons hérdenkers gevergd wordt”, aldus Bernlef. Mensen die de de oorlog zelf niet meemaakten, moeten volgens hem „hun eigen verbeeldingskracht inzetten om het gebeurde van toen nieuw leven in te blazen.”

Tijdens de bijeenkomst leest Hagar Peeters, dit jaar door middelbare scholieren verkozen tot Jeugddichter des Vaderlands, haar gedicht ”Twee minuten” voor. „Twee minuten -de vonk van verliefdheid heeft minder nodig om over te springen, nog korter vloog de kogel en in veel minder tijd trekt in de uitwaaierende parade van je laatste adem heel je leven langs je”, zegt Peeters. Dat betekent dat in de twee minuten stilte de kern van de geschiedenis voorbijtrekt aan de zwijgenden op het plein, zo houdt Peters de bijna 1700 aanwezigen voor.

De korte herdenkingsdienst wordt afgesloten met het Onze Vader door hoofdkrijgsmachtaalmoezenier G. Hoes. De muziek tijdens de dienst wordt verzorgd door het Molukse kerkkoor Nada Nirwana (Hemelse klanken). Dat begint met het lied ”Iring Maha-Tuhan” - Samen met de Heer. Voorafgaand aan de dienst bespeelt organist Bernard Winsemius het orgel.

Ook op andere plaatsen in Nederland wordt herdacht. Zo staan op de Grebbeberg bij Rhenen enkele duizenden bezoekers stil bij de gevallenen in de Tweede Wereldoorlog en andere oorlogen. Namens het Koninklijk Huis is mr. Pieter van Vollenhoven aanwezig.

Op het ereveld bij het monument op de berg liggen zo’n 750 militairen begraven. „Elke naam heeft een verhaal, een geschiedenis. En al die verhalen eindigden in de dood hier op de Grebbeberg, in de meidagen van 1940”, aldus dr. A. W. Velema, hoofd van de legerpredikanten.

Gedenken betekent volgens Velema dat „wij een vorm vinden voor ons verdriet, maar ook voor ons protest. Dit omdat tot op vandaag mensen, vaak veel te jong, sneuvelen. Gedenken betekent ook dat wij in alle bescheidenheid onze verantwoordelijkheid op ons nemen om te doen wat we kunnen, in de hoop iets meer recht en vrede te bewerken.” Ook de herdenking op de Grebbeberg werd afgesloten met het Onze Vader.