Prima dat mensen het goudgele vocht zo lang in hun auto laten zitten, vindt technisch adviseur G. J. te Grotenhuis van oliespecialist Castrol. Om er onmiddellijk bij te zeggen: „Zolang ze dat maar bij hun eigen auto doen. Ik sta niet in voor de gevolgen.”

De adviseur ziet regelmatig dat mensen goedkope olie in hun wagen gooien. „Ze lezen het instructieboekje niet goed. Daar staat precies in welke olie nodig is. Elke autoproducent geeft aan welke olie het beste is voor de auto. Benzinemotoren hebben een andere soort nodig dan dieselmotoren, om maar een voorbeeld te noemen.”

Verschillende cijfer- en lettercombinaties op een fles motorolie in een pompstation -5W-30, 10W-40 en 5W-40 zijn maar enkele voorbeelden- doen menig klantenhoofd tollen. Ook hier geldt: Lees goed het instructieboekje, aldus Mark van Dansik, woordvoerder van autobrancheorganisatie Bovag.

Materialen
Na wat uitleg blijkt het niet zo moeilijk om wegwijs te raken in de tientallen verschillende soorten oliën. Hoe lager het getal voor de W -in de combinatie 10W-40 dus de 10- hoe dunner de olie blijft bij lagere temperaturen. Hoe hoger het getal na de W, hoe dikker het smeersel blijft bij hogere temperaturen.

Castrol-adviseur Te Grotenhuis legt uit waarom de dikte van olie zo belangrijk is. „Het zal iedereen duidelijk zijn dat olie vloeibaarder wordt naarmate de hitte toeneemt. Daarom moet een motor eerst wat op temperatuur komen voor de olie overal heen kan stromen. Neem nu bijvoorbeeld de nokkenas. Die ligt bij moderne motoren bovenin. Voordat de olie daar is, draait de motor al even. De nokkenas moet het dus even zonder olie stellen. Als daar met goede materialen rekening mee is gehouden, is het niet erg en kun je dikkere olie gebruiken. Maar is dat niet het geval, dan schrijft de autoproducent dunnere olie voor.”

Hoewel het verschil in viscositeit -de mate van vloeibaarheid- belangrijk is voor de bescherming van de motor, zijn het vooral de kwaliteitsspecificaties die de klant laten weten welke olie zich in het carter bevindt. 10W-40 kan bij 150 graden Celsius veel dunner zijn dan 5W-30, omdat de samenstelling van de eerstgenoemde anders is. Deze specificaties staan op de fles en zijn altijd merkbaar in de prijs. Kwaliteitsolie is nu eenmaal duurder dan gewoon smeersel.

Een doorsnee liter synthetische olie kost al gauw 10 euro, voor een longlife-olie, die veel langer meegaat dan normaal, betaalt de klant al snel het dubbele. Elke moderne motor vereist tegenwoordig synthetische olie, waarvan ongeveer 3 tot 5 liter in de carter verdwijnt. Dat is dus ruim 40 euro. Tel daarbij de garagekosten op, en de rekening bedraagt al snel 80 euro. Traditionele olie, geschikt voor auto’s ouder dan ongeveer vijftien jaar, is aanmerkelijk goedkoper, maar is eerder aan vervanging toe.

Oliefabrikanten werken tegenwoordig tijdens de bouw van een nieuwe auto nauw samen met autoproducenten, aldus Te Grotenhuis. „Neem nu Peugeot, waar ze roetfilters gebruiken in dieselauto’s. Deze filters zijn gevoelig voor het type olie dat gebruikt wordt. Een te dikke olie heeft tot gevolg dat de poriën verstopt raken. BMW en Mercedes gebruiken ook hun eigen olie, omdat ze bijzondere materialen verwerken in hun motoren.”

Pikzwart
Hoe lang het duurt voor olie daadwerkelijk aan verversing toe is, valt moeilijk te zeggen. Van Dansik van Bovag: „Twintig jaar geleden was het om de 5000 kilometer raak, maar tegenwoordig heb je oliën die 50.000 kilometer mee kunnen, de longlife-olie. Zet oude en nieuwe olie naast elkaar in een potje en je ziet bijna geen verschil. Toch zijn het totaal andere producten.”

De veelzijdige functie van olie wordt ook vaak onderschat door consumenten, vindt Van Dansik. „Het is niet alleen smeermiddel. Olie helpt ook bij de motorkoeling door middel van warmteafvoer, reinigt de motor en voorkomt corrosie. Daarnaast zorgt olie voor een goede dichtheid tussen de cilinderwand en de zuiger, zodat de motor optimaal presteert.”

Wanneer olie aan verversing toe is blijft een vraag, gezien de grote verschillen in zowel auto’s als oliën. Ook hierover geeft het instructieboekje vaak uitsluitsel. Dát olie vervangen moet worden, is voor Te Grotenhuis een feit. „Diesels geven veel afvalstoffen af bij de verbranding. Daarom is de motorolie altijd pikzwart bij vervanging. Bij benzinemotoren is dat wat minder, maar dat betekent niet dat de olie goed blijft. Voor lpg-rijders is het altijd even slikken bij een kleine beurt. Tijdens het aftappen van de olie stroomt mooie goudgele olie uit het carter. Denk echter niet dat dit smeersel van goede kwaliteit is. Als lpg verbrandt, komt er water vrij. Een deel gaat via de uitlaatgassen naar buiten, een ander deel zakt via de zuigerwand naar beneden en belandt in het carter. Daar wordt de smering van de motor bepaald niet beter van. Goudgeel vocht kan dus bedrieglijk verouderd zijn.”

Mensen die beweren dat hun auto absoluut geen olie verbruikt, moet Te Grotenhuis teleurstellen. „Dan wordt het hoog tijd om de auto naar de garage te brengen. Elke motor verbruikt olie. De een iets meer dan de ander. Een halve liter per 1000 kilometer is normaal. Ik zeg altijd maar zo: de enige motor die geen olie verbruikt, staat in de etalage.”