Is het interview met Wilders een „allerminst teleurstellende voortzetting van het hoopvolle begin dat zijn onafhankelijkheidsverklaring was”? Zo ziet Spruyt, directeur van de conservatieve Edmund Burke Stichting, het. Maar zo zien CDA-senator Dölle, ChristenUnie-leider Rouvoet en SGP-voorman Van der Vlies het niet.Dölle, die twee jaar geleden voorstelde het CDA voortaan aan te duiden als ”sociaal-conservatief”, begint weliswaar met waardering. Hij prijst het streven van Wilders voor het behoud van de nationale identiteit. Ook in diens waarschuwing voor de islam kan hij een eind meegaan.

Onoverkomelijke bezwaren heeft Dölle echter tegen Wilders’ omarming van het Amerikaanse systeem, zowel op sociaal-economisch als op staatkundig terrein. „Ik proef bij hem het idee van het goede, lieve volk en de grote kwaadaardige staat. Dat is toch een ander model dan ik er als christen-democraat op nahoud. Ik zie een veel positievere rol voor de overheid, namelijk als dienares van God.”

De CDA-senator voorziet verder dat Wilders bij de bestrijding van de islam zichzelf in de staart zal bijten. „Door het gelijkheidsbeginsel niet voor moslims te laten gelden, komt hij in conflict met internationale verdragen. Daarmee zou ons land zich isoleren. In de strijd tegen het wereldwijde moslimterrorisme zou zo’n isolement echter een ernstig probleem zijn”, aldus Dölle.

Ook Rouvoet zegt fundamenteel met Wilders van opvatting te verschillen. „Als ik Wilders de betekenis van de Bijbel en het geloof voor het publieke domein voorhoud, kijkt hij alsof hij water ziet branden. Daar heeft hij helemaal niets mee. Hij is nog steeds een onversneden liberaal en is zo paars als het maar zijn kan. Zijn thema is vrijheid. Over verantwoordelijkheid hoor ik hem niet. Vandaar dat hij van ontwikkelingssamenwerking af wil en geen oog heeft voor de zwakkeren.”

De sympathie van Wilders voor de joods-christelijke wortels van onze samenleving beschouwt Rouvoet als „lippendienst” om de steun van christenen te kopen. „Hij legt zeker vinger bij een aantal zere plekken, maar schiet door in zijn reactie. Zijn diagnose is hoofdpijn, zijn remedie de guillotine. Dan ben je van je pijn af, maar ook van je hoofd. Zo kun je geen land besturen.”

SGP-leider Van der Vlies ziet in Wilders’ gedachtegoed „wel mooie punten, maar ook gigantische tekorten.” Om van een bondgenoot te kunnen spreken, „mag er best enig verschil zijn, maar moet je het wel eens zijn over de grondslagen, het richtsnoer, het normatieve kader.” En die eensgezindheid vindt Van der Vlies bij Wilders niet.

„Wilders blijft toch te veel de moderne mens die doorpakken wil. Hij ziet religie wel als bindmiddel, maar heeft er zelf niets mee. Voor ons is religie veel meer. De bijbelse godsdienst is een zuurdesem dat de hele samenleving zou moeten doortrekken. Dat is het meest principiële verschilpunt.”

Over de islam zegt Wilders dingen die de SGP ook allang uitdraagt, aldus Van der Vlies. Maar gaat het om de beschermwaardigheid van het leven of om huwelijk en gezin, dan is wat Wilders biedt „ons veel te slap en veel te weinig.” Verder twijfelt Van der Vlies er sterk aan of „de overheid als schild der zwakken” en de zondagsrust bij Wilders in goede handen zijn.

Net als Rouvoet verbaast Van der Vlies zich erover dat Spruyt van de Burke Stichting zo ver met Wilders meegaat. „Neem dat enkele punt van de zondagsrust of datgene wat ik gezegd heb over de christelijke religie als zuurdesem, dat kán hij toch niet allemaal verloochenen?”

Van zijn kant opent Spruyt de tegenaanval. SGP’ers noemt hij piëtisten in de politiek. „Waar is het stoere calvinisme gebleven, wanneer je in de periode na de moord op Theo van Gogh alleen maar het nieuws weet te halen met een boekje over geadopteerde kinderen?” CU’ers zijn volgens hem „meestal wederdopers, met een socialistische interpretatie van het begrip christelijk-sociaal die de partij tot een integraal onderdeel van het progressieve blok in de Tweede Kamer maakt.” CDA’ers noemt hij „antirevolutionairen die niet meer weten wat revolutie is en waarom zij anti zijn.”

„En dan is daar”, aldus Spruyt, „ineens deze man uit de heffe des volks, met zijn geblondeerde geuzenkop, die met zijn feilloze intuïties in ieder geval wel weet aan te geven waardoor onze samenleving wordt bedreigd, en daarmee de eigenlijke fronten weet aan te wijzen. Chapeau dus voor deze Geert Wilders. Laten we geduld hebben met deze politieke belofte, en niet vanuit een gereformeerd narcisme op zoek gaan naar punten en puntjes om afstand te nemen om Wilders voor de eigen achterban verdacht te maken.”