tekst Jan Dirk van Scheyen

We ontmoeten Jako van Gorsel (50) op een vroege zaterdagochtend in Inlaag Keihoogte aan de noordkust van Noord-Beveland. Deze inlaag is een omdijkt natuurgebied dat is ontstaan door een dijkcorrectie. We zien de oude dijk liggen, hier en daar zijn het basalt en de oude golfbrekers nog zichtbaar, en even verderop is de zeedijk, waarachter de Oosterschelde zich weids uitstrekt.

Jako draagt een cowboyhoed en heeft een hybride camera op statief bij zich waarmee je zowel kunt filmen als fotograferen. Rugtas op zijn rug, laarzen aan. „Ik ben eigenlijk al van kinds af aan een vogelaar”, vertelt Jako. „Ik groeide op vlakbij de zee in de molen De Verwachting in Tholen. Elke dag speelden we op en rond de zeedijk, er was altijd wat te doen aan het water, smartphones had je nog niet. Schelpen zoeken, spelen op het wad, vissen, garnaaltjes vangen….” En natuurlijk waren er altijd de vogels. „Als je goed zoekt, kun je in Zeeland op een goeie dag wel honderd verschillende soorten vogels spotten”, zegt hij.

YouTubekanaal

Sinds 2015 beheert Jako het YouTubekanaal De Visdief, waarop hij bijna dagelijks een zelfgemaakt filmpje plaatst van de vogels die hij spot. Het kanaal heeft zo’n 8200 abonnees.

Hij wijst naar de lucht. „Kijk, daar gaat een vlucht brandganzen, je herkent ze aan het hoge keffende geluid dat ze maken. En hoor je dat gesis? Dat komt van een nijlgans, dat is een exoot, een vogel die hier van nature eigenlijk niet voorkomt. Hij is afkomstig uit de Nijldelta.”

Ook zien we een Cetti’s zanger, een zangvogel die is vernoemd naar een Italiaanse onderzoeker. Hij heeft zo’n luide roep dat het geluid volgens Jako „je oren in knalt”. “Hij zingt het hele jaar door waarbij hij steeds een reeks korte, harde ’kreten’ slaakt.”

Kabaal

„Vogels horen is vogels zien”, legt hij uit op de vraag hoe hij zo snel kan zien welke vogels er in de lucht vliegen. „Ik herken ze in eerste instantie aan het geluid dat ze maken. Sommige vogels kunnen een enorm kabaal produceren zoals de Cetti’s zanger, maar ook het winterkoninkje, zo piepklein als hij is, weet een enorm geluid voort te brengen.”

Sommige vogels produceren een enorm kabaal zoals Cetti’s zanger

Enkele kneutjes blijken de inlaag ook al opgezocht te hebben. Een kneu is een zangvogeltje met een mooie roze borst, dat broedt in struikgewas. Dan valt ons oog op een zwerm grauwe ganzen, met hun enorme oranje snavels, en een vlucht spreeuwen. En we zijn dan nog niet eens gearriveerd in de vogelkijkhut in de inlaag waar we eigenlijk hadden afgesproken.

Excursies

Wandelend ernaartoe vertelt Jako dat hij regelmatig excursies organiseert voor vogelliefhebbers. „Dat deed ik al toen ik nog heel jong was en lid was geworden van de Vogelwerkgroep Tholen. Er zijn zoveel plekken in Zeeland waar je kunt genieten van vogels. En inlagen zoals deze vind je op veel plekken aan de kust in de provincie.” In Inlaag Keihoogte ligt een waterplas, een overblijfsel van de oorspronkelijke situatie toen de huidige inlaag nog een stukje zeearm was. De vogelkijkhut kijkt uit op de waterplas.

„Dit is de mooiste vogelkijkhut van Zeeland”, zegt Jako enthousiast als we er aankomen, „omdat hij is ingegraven. Je bevindt je in feite een beetje onder de grond en als je dan door een luikje naar de vogels tuurt, zit je bijna op gelijke hoogte met de vogels op het water. Dat is een prachtig zicht.”

We turen door de verrekijker. Op en rond het kleine eiland in de plas is het een wirwar van vogels: zwarte ruiters, futen, heggenmussen, een koppel knobbelzwanen, verschillende eendensoorten zoals wintertalingen, krakeenden, pijlstaarten, bergeenden en slobeenden.

Weggetrokken

„Kijk, een vlucht lepelaars”, fluistert Jako om de vogels niet te verstoren. „Die zijn nu bijna allemaal weggetrokken naar het zuiden. Het is ook best bijzonder dat we hier nu een zwarte ruiter zien. Die haalt zijn voedsel normaal van de slikken in de Oosterschelde hier vlakbij als het laag water is. Het is nu laag water, dus je zou verwachten dat hij aan de zeekant van de dijk zou zitten. Maar kennelijk is hij hier nog wat aan het uitrusten.”

Nog meer bijzondere soorten laten zich zien, zoals een dodaars, volgens Jako het kleinste exemplaar in Europa uit de familie van de futen. Een blauwe reiger steekt zijn kop uit het riet omhoog en plotseling duikt een kleine zilverreiger op. “Die voelt zich echt helemaal thuis in het ziltige milieu dat we hier in de Zeeuwse delta kennen.”

„Hoor je?”, fluistert Jako. We spitsen onze oren. “Een roodborstje. Door te zingen bakent hij zijn territorium af. Als een roodborstje zingt wil hij zeggen: dit is mijn gebied en waag het niet in mijn buurt te komen. Ja, deze vogel kan ontzettend agressief zijn… Maar als het vriest houden ze zich gedeisd, dan kruipen roodborstjes met z’n allen in een nestkast en houden ze elkaar warm.”

Verenkleed

De zwarte ruiter is omstandig bezig om zijn verenkleed te poetsen. Deze vogel uit de familie van de snipachtigen (roep: toe wiet) heeft veel weg van die typisch Zeeuwse kustvogel, de tureluur. „De zwarte ruiter is een bijzondere trekvogel. De vrouwtjes broeden in het hoge noorden op de toendra’s van Scandinavië en Siberië duizenden kilometers hier vandaan. Maar vanaf de zomer nadat ze hun eieren hebben uitgebroed, trekken de vrouwtjes naar onze streken om weer op krachten te komen. De opvoeding van hun kroost op de toendra laten ze aan hun mannen over.”

Jako, die in het dagelijks leven marketeer is bij KokBoekencentrum Uitgevers in Utrecht, komt altijd helemaal tot rust tijdens het vogels spotten, vertelt hij terwijl we intussen naar de zeedijk wandelen.

Nieuws in beeld

Een tureluur bij Wissenkerke Foto Dirk-Jan Gjeltema

Krakeenden met in hun midden een pijlstaart bij Inlaag Keihoogte. Foto Dirk-Jan Gjeltema

Knobbelzwaan bij Inlaag Keihoogte. Foto Dirk-Jan Gjeltema

Jako van Gorsel bij de vogelkijkkhut bij Wissenkerke. Foto Dirk-Jan Gjeltema

Jako van Gorsel in de vogelkijkkhut bij Wissenkerke. Foto Dirk-Jan Gjeltema

De oude binnendijk bij Wissenkerke. Foto Dirk-Jan Gjeltema

De vogelkijkkhut bij Wissenkerke. Foto Dirk-Jan Gjeltema

Buitenlucht

„Luisteren naar de vogels, genieten van de omgeving, de geluiden, het uitzicht… even alle menselijke interactie achter me laten, even totaal andere indrukken opdoen in de frisse buitenlucht, het doet me altijd weer goed. Buiten zijn is gewoon heel goed voor ons welbevinden en kijk eens om je heen, dit uitgestrekte Zeeuwse landschap is toch prachtig? Het doet je beseffen hoe mooi de Schepping is. Ja, vogels kijken is een mooie manier van ontspannen. Ik woon in Alblasserdam, vlak bij een drukke randweg waar 24 uur per dag verkeer over raast. Zó’n verschil met hier. Hier hoor ik niets anders dan de vogels, de wind en de zee, en die geluiden hoor ik het liefst.”

Vogels kijken is een mooie manier van ontspannen

We zijn inmiddels de zeedijk overgegaan en de Oosterschelde ligt majestueus voor ons. We turen naar de horizon, zien de stormvloedkering, Neeltje Jans. Op de slikken die door het afgaand tij zijn drooggevallen is het een en al activiteit van vogels.

Felle rakker

Graspiepers vliegen rond, we horen de indringende roep van een waterral die wel wordt vergeleken met het gegil van een speenvarken. Jako: „De waterral is echt een felle rakker, die een verborgen leven leidt in het riet. Het zijn vechtersbaasjes die vechten met alles en iedereen. Kijk, een scholekster, in Zeeland ook wel bonte piet genoemd. Oranje snavel, roze/oranje poten, typisch een vogel van het wad.”

Ook een wulp, met zijn lange kromme snavel de grootste steltloper van Europa, komt te voorschijn. We zien ook wulpen uit Oost-Europa die hier overwinteren. Met de wulp in Nederland gaat het volgens Jako niet zo goed. „In de winter zie je ze nog vrij veel. De roep van de wulp is een van de mooiste van het wad.”

Daar vertonen zich ook de tureluur, bonte strandloper, zilverplevier, scholekster, kokmeeuw, een grote stern die pardoes een visje uit het water opduikt, een kleine zilverreiger en een bontbekplevier.

Kwetsbaar

De bontbekplevier is een echte Oosterscheldevogel die open en bloot broedt op strand en dijk en daardoor kwetsbaar is, want ze worden vaak verstoord. „Als er een loslopende hond in de buurt is, is zo’n nest ten dode opgeschreven. Maar in plaats van het volgende jaar een veiliger broedplek uit te kiezen, komen ze steeds terug naar dezelfde plek; de bontbekplevier is namelijk honkvast.”

Jako van Gorsel bezit een welhaast encyclopedische kennis over vogels. Het aantal abonnees op zijn YouTubekanaal groeit gestaag. Hij krijgt leuke reacties, ook van mede-vogelaars. “Soms word ik herkend door wandelaars in de natuur. Hé, Visdief, roepen ze dan. Het levert soms leuke gesprekken op.”

Mysterie

Je weet niet wat er in die koppies omgaat, dat is het mooie

Wat hem bekoort in vogels is hun natuurlijke schoonheid. Jako: „Elke vogel is van zichzelf prachtig, of hij nu indrukwekkend groot is zoals de zeearend of minuscuul klein zoals de ijsvogel. Vogels hebben op een mysterieuze manier interactie met elkaar. Dat mysterie vormt misschien wel het begin van een antwoord op de vraag wat me zo boeit in vogels. Je begrijpt ze niet, je weet niet wat er in die koppies omgaat, maar dat is juist het mooie.”