Kern van de nieuwe Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA), zoals de WAO straks gaat heten, is dat alleen volledig arbeidsongeschikten nog een uitkering krijgen. Werknemers die voor 35 tot 80 procent zijn afgekeurd, komen in de regeling Werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA) en krijgen in principe alleen een loonaanvulling voor dat deel dat ze niet kunnen werken.

De afdeling die de WAO-herkeuringen moet uitvoeren, heeft de top van UWV laten weten dat ze in 2005 „ongeveer 50 procent” van de 246.000 geplande herbeoordelingen kan afhandelen. UWV heeft de herkeuring geen prioriteit gegeven: bij de zeven hoofdtaken van de keuringsafdeling staat de operatie op de zesde plaats. Dat blijkt uit een interne notitie waarop de Volkskrant de hand legde.

De herkeuringsafdeling denkt de achterstand enigszins te kunnen verkleinen door het inhuren van extra keuringsartsen. De begroting maakt het mogelijk achttien artsen extra in te huren, waardoor 10.000 herkeuringen extra kunnen worden gedaan. Arbeidsbureaus waarbij UWV de afgelopen jaren keuringsartsen huurde, hebben echter geen mensen beschikbaar.

Veel arbeidsongeschikten behouden door de vertraging langer hun uitkering. Dat betekent een forse tegenvaller voor minister De Geus van Sociale Zaken, die op forse besparingen van de WAO-uitgaven had gerekend.

Ook vanuit de private verzekeringsbranche ligt het nieuwe WAO-stelsel onder vuur. De verzekeraars zien er geen brood in. Dat blijkt uit een brief die het Verbond van Verzekeraars donderdag aan premier Balkenende en de ministers De Geus (Sociale Zaken), Zalm (Financiën) en Brinkhorst (Economische Zaken) heeft geschreven.

Volgens het kabinetsplan moeten zowel uitkeringsinstantie UWV als particuliere verzekeraars de verzekering voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten uitvoeren. Hun onderlinge concurrentie moet ervoor zorgen dat ze beter hun best doen zieke werknemers weer aan de slag te helpen. Maar volgens de verzekeraars ontbreekt een eerlijke startpositie ten opzichte van UWV, die nu al de WAO uitvoert.

De private verzekeraars hebben in tegenstelling tot de publieke uitvoerder geen WAO-fonds als dekking voor de uitkeringen achter de hand en moeten helemaal vanaf nul beginnen met hun financiering. Hierdoor zullen ze in het begin hogere premies in rekening moeten brengen.

Het kabinet denkt de problemen bij UWV te omzeilen door de uitkeringsinstantie volgend jaar een vaste premie in rekening te laten brengen bij werkgevers voor de WGA. Door die in 2006 met een toeslag te verhogen, wil het kabinet het verschil tussen de publieke en de private uitvoering met de helft verkleinen. Zo moet het voor verzekeraars aantrekkelijker worden om volgend jaar toch in te stappen. Volgens het verbond biedt de toeslag echter geen soelaas.

Verzekeraars verwachten dat met de toeslag zoals het kabinet voorstelt, maximaal 4 procent van de WGA-markt voor hen toegankelijk wordt. Volgens het verbond biedt pas een opslag die het verschil met de premies van UWV 80 procent overbrugt, „uitzicht op reële marktwerking. Dan zal ongeveer 19 procent van de markt toegankelijk worden voor verzekeraars.”

MKB-Nederland zegt het zeer te betreuren als verzekeraars afhaken. De gekozen weg door het kabinet zorgt er volgens secretaris sociale zaken K. Kuiper van de werkgeversorganisatie voor dat het verschil tussen publiek en privaat substantieel groot lijkt te worden, zodat er geen keuzemogelijkheid meer is voor bedrijven. „En sprake is van gedwongen winkelnering bij UWV.”

FNV-bestuurder T. Heerts hekelt de aanpak van het kabinet. „Dit betekent dus geen marktwerking”. Volgens hem had deze situatie voorkomen kunnen worden als dinsdagavond tijdens het overleg met verzekeraars al over concrete premiestelling en toeslagen was onderhandeld.

Een woordvoerder van minister de Geus zegt dat de klacht van de verzekeraars vrijdag meegewogen zal worden bij de besluitvorming over de WIA in het kabinet. Hij stelt dat de hoogte van de premies deze zomer pas echt duidelijk wordt als de meest actuele cijfers over instroom in de WAO naar buiten komen.