De vondsten van Jeroen vormen de kern van het stripboek ”De ontdekking”, dat aan alle tweedeklassers in het voortgezet onderwijs wordt uitgereikt ter gelegenheid van de zestigste herdenking van de Bevrijding, op 5 mei dit jaar.

Staatssecretaris Ross-van Dorp overhandigde de eerste exemplaren vrijdagmiddag aan leerlingen van scholengemeenschap De Meergronden in Almere. Premier Balkenende schreef een woord vooraf, ook in stripvorm. Ross: „Dat zouden we misschien vaker kunnen doen, want als overheid schrijven we toch eigenlijk vaak maar duffe brieven.”

Jeroens gedachte wanneer oma haar verhaal begint -„Als het maar niet te lang duurt”- vervliegt als het verleden zich voor hem ontrolt. In zestig pagina’s zet striptekenaar Eric Heuvel de gebeurtenissen vanaf 1933, toen Hitler aan de macht kwam, op een rij. „Op een manier waarmee we jongeren kunnen bereiken”, zegt directeur H. Westra van de Anne Frank Stichting, die het boek samen met het Verzetsmuseum Friesland uitgaf.

„Veel families praten nog altijd over de geleden verliezen, de bittere ellende van die moeilijke jaren.” Maar er was een tijd dat er veel gezwegen werd. Ook de oma van de hoofdpersoon uit het stripverhaal zweeg lange tijd over het oorlogsverleden. Ze ging elk jaar naar de dodenherdenking, maar over haar motivatie praatte ze niet, en daar had ze zo haar redenen voor.

„Het aantal mensen dat de oorlog bewust meemaakte, wordt steeds kleiner”, zegt de staatssecretaris. „Toch is het van belang te blijven gedenken. De regering en de betrokken organisaties bezinnen zich erop hoe dat in de toekomst gestalte moet krijgen. Bombarderen, schieten, in het nieuws is het allemaal ver weg, maar je kunt je er nog iets bij voorstellen. Maar dat wordt moeilijker als je je probeert in te denken wat het is om twee of drie jaar ondergedoken te zijn, terwijl buitenlandse militairen op straat heer en meester zijn. En daar gaat het om: wat een oorlog met mensen doet. In een oorlog komt het slechtste dat in mensen zit naar boven, maar ook heel veel goeds.”

Van beide zijden van de medaille biedt het stripboek duidelijke voorbeelden: een Nederlandse jongen die voor de Duitsers aan het oostfront vecht, en een zoon die in het verzet zit. Mensen die koelbloedig anderen doden, en anderen die zich inzetten voor de redding van vervolgden. Een politieman die (te) lang op zijn post blijft en daardoor meewerkt aan de jodenvervolging, maar van wie lang na de oorlog duidelijk wordt dat hij een jodin heeft gered. Via een brief komen ook de gebeurtenissen in Nederlands-Indië aan bod.

„Alle feiten en tekeningen moesten kloppen”, zegt directeur Westra van de Anne Frank Stichting. „Het moest een spannend verhaal over gewone mensen zijn.”

De strip wordt dit jaar gratis uitgereikt, als Nationaal Geschenk om de jongeren bij de bevrijdingsherdenking te betrekken. Voor vwo’ers wordt er een werkboekje bij geleverd.

De leerlingen van De Meergronden maakten posters rond een oorlogsthema. De winnaars presenteerden vrijdag hun werkstuk aan de staatssecretaris. Zij krijgen ook de eerste exemplaren van het boek uitgereikt. „De vragen uit de oorlogsjaren zijn nóg actueel”, zegt rector R. Passchier. „Hoe ga je met elkaar om? Wat doe je als iemand op straat klappen krijgt? Die vragen waren zestig jaar geleden in het groot aan de orde.”

Het boek werd op 25 februari uitgereikt, de datum van de Februaristaking in 1941. Het was de eerste keer dat een grote groep Nederlanders in verzet kwam tegen de maatregelen van de bezetter.

Tekenaar Heuvel koos uit zijn stripfiguren, na enige aarzeling, het meisje tot favoriet dat uit solidariteit buiten het zwembad bleef toen haar joodse vriendin er niet naar binnen mocht. Nog één keer zette Heuvel haar vrijdag op papier, met trefzekere bewegingen. Als voorbeeld van al die mensen voor wie de oorlog een blijvend stempel op hun leven zette.