Want wat doet Sora? Het kan eenvoudige tekstjes omzetten in video van hoogwaardige kwaliteit. Dus als je zegt: Maak een gedetailleerde video van een mier die door zijn nest onder de grond loopt terwijl hij interactie heeft met andere mieren, dan krijg je precies dat. En soms met een kwaliteit die de BBC in zijn beste natuurdocumentaires niet zou kunnen evenaren.

Anderen laten hun vreemdste fantasieën los op Sora (dat overigens nog niet voor het grote publiek toegankelijk is). Ik heb voorbeelden gezien van een reusachtige kwal die door een grote stad zweeft in de schemering; van een man die een kommetje melk geeft aan een enorme kat op een troon; van een duiker die een gezonken ruimteschip verkent; van een schildpad wiens schild van glas is en die in zijn lijf een tuintje heeft, met boven op zijn schild een klein gouden kroontje terwijl hij door een ultrarealistisch zandlandschap loopt. Zelfs mijn heftigste koortsdromen zijn minder overspannen.

Ik vond het desondanks geweldig om deze voorbeelden te zien en ben onder de indruk van deze nieuwe mijlpaal als het gaat om AI. Ik wil graag op een positieve manier naar dit soort verrassende technologische ontwikkelingen kunnen kijken, maar kan dat wel? Hoeveel waarschuwende verhalen zijn er immers niet gemaakt over techniek die onze rol overneemt? Over een wereld waarin ”wij”, de mensheid, het zullen moeten opnemen tegen een supermachtige maar onpersoonlijke (of zelfs antipersoonlijke?) en niet-godsdienstige (of zelfs antigodsdienstige?) digitale ”zij”?

Kortom, ik ben op zoek naar gefundeerde redenen waarom we AI met verwachting tegemoet kunnen treden – al was het alleen maar om te voorkomen dat christenen binnenkort massaal gaan waarschuwen tegen AI, maar het niet veel later even massaal als kritiekloos gaan gebruiken. Dat is de fuik waarin orthodoxe christenen en masse gezwommen zijn als het gaat over smartphones. Het één zeggen en niet veel later het ander doen, dat is geen goed christelijk getuigenis.

Einstein

Hoe dan ook, mijn zoektocht maakt het me nog niet zo makkelijk om onbekommerd blij te zijn met AI. Christenen hebben op dit punt vooral hun zorgen laten horen. Emmanuel Rutten, filosoof aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, wijst er in een artikel over ChatGPT op dat afhankelijkheid van dit programma uiteindelijk een terugval betekent in de ontwikkeling van de mensheid.

Dit omdat ChatGPT, net als Sora, niet echt creatief kan zijn. „De menselijke geest kan verbanden leggen tussen ogenschijnlijk volstrekt niet gerelateerde gegevens om zo uit het al bekende te springen en nieuwe ideeën te creëren die voorheen niet bestonden. ChatGPT kan dit niet. Het kan louter samenstellingen maken van wat wij al gedacht hebben.” Met andere woorden: een te sterke afhankelijkheid van AI staat de Einsteins van deze wereld in de weg die wél de sprong naar volstrekt nieuwe ideeën kunnen maken.

Een nog sterker bezwaar is dat mensen AI-programma’s ongemerkt als echte persoonlijkheden gaan benaderen. Er zijn nu al mensen die ChatGPT gebruiken als oplossing tegen hun eenzaamheid.

De Amerikaanse christen en filosoof Jordan Joseph Wales wijst erop dat daarmee een uniek aspect van het mens-zijn verdwijnt: een mens is in staat om zichzelf te geven, om te delen vanuit zijn innerlijk. Onszelf aan de ander geven, dat is waarin we volgens hem vooral God kunnen weerspiegelen, Die Zichzelf gaf aan de wereld. Een sociale AI-robot kan dat niet – hij heeft geen innerlijk, geen liefde om te ontvangen en nog minder liefde om te delen.

Beelddrager

Maar dit alles betekent niet dat we er niets mee moeten. Integendeel. Er zijn diverse initiatieven, zoals het platform AI and Faith, die ervoor pleiten om de ethische wijsheid van religie juist nu in te brengen in de discussie over AI. Dichter bij huis schreef theologe Maaike Harmsen het boek ”Dank God voor techniek” (2022) en een van de dingen die ze daarin betoogt is juist hoe belangrijk het is om theologie en techniek met elkaar in gesprek te brengen. Doen we dat niet, dan lopen we kans dat het moderne mensbeeld steeds technischer wordt. Dat een mens gezien wordt als een soort computer die ook nog eens hapert; die minder voor elkaar krijgt dan AI. In zo’n mensbeeld geldt: hoe minder intelligent iemand is, hoe kleiner zijn waarde. Terecht zet Harmsen daartegenover dat álle mensen beelddrager van God zijn, ongeacht hun mate van intelligentie.

Scheppingsopdracht

Als christenen niet volop meedoen in de bezinning over AI die nu gaande is, kan dit punt zomaar ondersneeuwen. Wegblijven uit dit spanningsveld is voor christenen zo bezien geen optie. Wie een positieve invloed wil uitoefenen op de ontwikkeling van AI, moet dat nú doen – niet als het is uitontwikkeld.

Is dat genoeg reden om actief op AI betrokken te blijven? Voor mij wel. Christelijke doordenking en beïnvloeding van actuele thema’s kun je immers voluit zien als onderdeel van de scheppingsopdracht. Goede rentmeesters passen niet alleen op de winkel, ze werken actief mee aan het Koninkrijk dat komt.

En toegegeven, dan is er ook nog de aantrekkingskracht van die rare schildpad met z’n glazen schild. Ik kan niet wachten om te zien wat Sora ons verder nog gaat opleveren.

Journalist Jacob Hoekman speurt in de geschiedenis naar antwoorden op weerbarstige vragen bij het nieuws