Het Europees Parlement moet ernaar streven de parlementsverkiezingen in Zimbabwe samen met parlementariërs van de landen van de African Caribbean and Pacific (ACP) waar te nemen. De Zimbabwaanse regering kan een missie van alleen Europa namelijk gemakkelijk aanwenden als legitimatie voor haar macht. Daarom dienen de waarnemers van die missie ook helder te laten zien dat de Zimbabwaanse regering de democratische beginselen schendt. Beginselen die Zimbabwe zelf heeft onderschreven in het regionale samenwerkingsverband van Zuidelijk-Afrikaanse staten.De enige oppositiepartij in Zimbabwe, Movement for Democratic Change (MDC), heeft ondanks hevige twijfels besloten de boycot van de verkiezingen te laten schieten en toch mee te doen. Maar er valt voor Zimbabwanen bijzonder weinig te kiezen. De ophanden zijnde parlementsverkiezingen in het land zijn in feite zinloos. Ook al lijkt de regering nu te gaan voor een rustig verkiezingsproces, de uitslag staat bij voorbaat al vast: de regeringspartij ZANU-PF wint.

Samen
Europa kan het beste een waarnemingsmissie opzetten van het Europees Parlement en de ACP-landen samen. Met deze ontwikkelingslanden heeft de EU een speciale handelsrelatie. Door met de ACP-landen samen te werken, voorkomt Europa dat Mugabe de bevindingen van de waarnemende europarlementariërs kan wegzetten als ongewenste infiltratie van neokolonialistisch pottenkijkers.

Met een gezamenlijke missie kan Europa Zimbabwe aanspreken op het schenden van democratische beginselen die Zimbabwe zelf heeft onderschreven in de SADC Principles and Guidelines governing democratic elections. Deze werden in augustus 2004 in Mauritius aangenomen door de diverse bij de Southern African Development Cooperation (SADC) aangesloten staten.

Dat de regering, zoals de SADC verlangt, een onafhankelijke kiescommissie heeft benoemd, maakt de verkiezingen niet ineens eerlijk. Al zou de verkiezingsdag zelf geweldloos verlopen en worden alle stemmen keurig geteld, dan nog is er geen eerlijk proces aan voorafgegaan. De pers is al jaren monddood gemaakt en iedere vorm van oppositie is praktisch onmogelijk.

Het laatste onafhankelijke dagblad, Daily News, verschijnt niet meer sinds september 2003. Onafhankelijke televisie is er helemaal niet en onafhankelijke radio is alleen te beluisteren voor diegenen met een kortegolfradio. Vorige maand nog heeft Mugabe zijn grip op de journalistiek verstevigd met een amendement op de Access to Information and Protection of Privacy Act (AIPPA): journalisten die werken zonder vergunning (verstrekt door de overheid) riskeren een boete en/of een gevangenisstraf van twee jaar.

Ook de vrijheid van vergadering is ver te zoeken. Op 16 januari werd in Masvingo een vergadering onmogelijk gemaakt van vijftien MDC-leden die hun strategie wilden bespreken, doordat de politie er per se bij aanwezig wilde zijn. De dag daarop werd een MDC-bijeenkomst in Kariba verstoord.

Ontslag
Maatschappelijke organisaties, niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) genoemd, moeten zich bij de overheid registreren. Registratie kan geweigerd worden en ook behoudt de overheid zich het recht voor om bestuursleden van een ngo te ontslaan en te vervangen door overheidsvertegenwoordigers. De overheid zet zichzelf zo behoorlijk voor schut, want een dergelijke organisatie is moeilijk niet-gouvernementeel te noemen.

Ngo’s mogen ondertussen geen financiële steun vanuit het buitenland meer aannemen. Een tactiek die lijkt aan te slaan, want steeds meer noordelijke donoren lijken nu een afwachtende houding aan te nemen als het gaat om financiële hulp.

Tot slot werden MDC-aanhangers steeds gediscrimineerd als zij zich wilden registreren als kiezer. Zo worden op het platteland waar de regeringspartij sterk is, stembiljetten van deur tot deur bezorgd. Ondertussen verloopt de registratie van kiezers uiterst moeizaam in stedelijke gebieden, waar de oppositie veel aanhangers heeft.

De onderdrukking door president Mugabe lijkt te zijn geslaagd. Bijna een kwart van alle Zimbabwanen heeft het land verlaten. Zo kan ook verklaard worden dat het politiek geweld enigszins is geluwd. De regeringspartij heeft eenvoudigweg geen geweld meer nodig om aan de macht te kunnen blijven.

Fraude
Beloofde de oppositiepartij MDC bij de presidentsverkiezingen in maart 2002 nog te kunnen winnen, inmiddels wil de partij vooral nog meedoen om de ”vlammen van hoop” niet te laten doven. De MDC vreest dat het haar relevantie zou verliezen als het niet zou meedoen en ze hoopt dat ze de regeringspartij kan aanzetten tot schaamteloze verkiezingsfraude, hetgeen de verkiezingen in het buitenland in diskrediet zou brengen.

Het is kortom hard nodig dat Zimbabwe onder druk wordt gezet om verantwoording af te leggen over het schenden van deze democratische grondbeginselen. Het getuigenis van internationale verkiezingswaarnemers is dus zeer belangrijk, juist nu Mugabe met succes binnen- en buitenlandse journalisten in hun werk weet te belemmeren. De ogen van de internationale gemeenschap moeten op Zimbabwe gericht blijven. Voltrekt het drama zich in stilte, dan laten we de bevolking in de steek.

De auteur is werkzaam bij het Nederlands instituut voor Zuidelijk Afrika (NiZA) in Amsterdam.