Hoe ernstig is de oorlogsdreiging voor Nederland? Onder andere deze vraag stelde Linda van Putten aan Frans Osinga, hoogleraar War Studies, in een interview op universiteitleiden.nl, in de aanloop naar het symposium War in Europe op 23 februari. Dit artikel is een bewerking van dat interview.
De militaire dreiging voor Nederland wordt groter. De Nederlandse en Europese veiligheid zijn met elkaar verweven. De raketten die Oekraïne treffen, hebben genoeg bereik om ook Nederland aan te vallen. Rusland heeft nu een oorlogseconomie en kan de eigen krijgsmacht binnen drie tot acht jaar volledig herstellen tot het oude niveau. Dat betekent een directe dreiging voor de Baltische staten en andere Oost-Europese landen. Rusland wil die namelijk terug onder zijn vleugels.
Bij een aanval op een NAVO-land geldt artikel 5 en kan het opeens gebeuren dat Amerikaanse eenheden in Rotterdam landen en naar de oostgrens getransporteerd moeten worden. De Nederlandse havens en vliegvelden zijn dan een logisch doelwit van Russische raketten. Die kunnen binnen een paar minuten hier zijn. De dreiging is dus niet ver weg.
Genocidale oorlog
We beleven nu de grootste oorlog op Europees grondgebied sinds de Tweede Wereldoorlog. Het is een genocidale oorlog waarmee Rusland de identiteit, cultuur en soevereiniteit van de Oekraïense bevolking wil uitwissen. Het is ook een oorlog die gaat over de toekomst van Europa en die een directe bedreiging vormt voor onze manier van leven. In de ogen van Rusland is het een beschavingsoorlog met het Westen en op de achtergrond kijkt China mee. Het is dus hoognodig dat we terugkijken op de afgelopen twee jaar en zien wat de impact is voor Oekraïne en de Europese veiligheid. In Nederland waren de verkiezingen en zijn de formatiegesprekken vrijwel volledig nationaal georiënteerd. Dat is kwalijk.
We moeten in Europa allereerst snel meer militair materieel produceren en beter samenwerken om de capaciteit te vergroten. Duitsland gaat bijvoorbeeld duizend Patriotraketten produceren en Nederland doet daaraan mee. Ook hier moeten we misschien overgaan op productiefaciliteiten voor bijvoorbeeld drones en artilleriegranaten. We moeten dus meer investeren in defensie. De NAVO-norm van 2 procent van het bbp is waarschijnlijk al niet meer genoeg. Onze afschrikkingsstrategie is alleen geloofwaardig als er veel meer modern materieel aan de oostgrens staat. Dan is er waarschijnlijk 3 tot 4 procent nodig om te investeren in bijvoorbeeld vliegtuigen, artillerie, afstandsraketten, storingsapparatuur en meer personeel.
Een ander probleem is dat de betrouwbaarheid van Amerika als NAVO-partner twijfelachtig wordt, zeker als Trump president wordt. Militaire leveringen zijn dan niet meer zeker. Europa moet dus op de korte termijn z’n eigen strategische broek omhooghouden. Ook onder Biden is dat belangrijk want er zijn meer conflicthaarden in de wereld, zoals rond Taiwan, waar Amerika mogelijk militaire middelen voor wil gebruiken.
Andere keuzes
Ik pleit niet direct voor herinvoering van de dienstplicht. De dienstplicht heeft als voordeel dat ze de band tussen de maatschappij en de krijgsmacht versterkt. Maar dienstplicht is ook een grote investering die heel veel vraagt van de samenleving. Vooralsnog zouden het dienjaar, waarbij jongeren en zij-instromers zelf kiezen voor een jaar betaald dienen, en meer reservisten genoeg kunnen zijn. In de hele krijgsmacht is rond 15 procent van het gewenste personeelsbestand niet vervuld en dat zijn dus vacatures. Maar met dienstplicht vul je dat probleem niet per se op. Want een dienstplichtige laat je niet sleutelen aan een F-35-radarsysteem.
Nederland hoeft nog niet over te gaan op een oorlogseconomie. Als het echter gaat om prioriteiten stellen ten aanzien van materialen en grondstoffen moeten we misschien wel andere keuzes gaan maken. Moeten lithiumbatterijen naar fietsen en Tesla’s of naar een fabriek die drones produceert voor de krijgsmacht? Misschien dat we daar een sturende hand gaan zien van de overheid, maar zover is het nog niet.
Noodpakketten
Meer wapengekletter zal de kans op confrontaties niet vergroten. Rusland is Oekraïne binnengevallen omdat het de indruk had dat Europa verdeeld was en niet te hulp zou schieten. Zwakte lokt bij autoritaire regimes juist agressie uit. Een oud gezegde is: ”Als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog”. Dan halen politieke tegenstanders het namelijk niet in hun hoofd om een oorlog te beginnen.
De afgelopen maanden waarschuwden politieke en militaire leiders voor een verhoogd risico op een directe confrontatie met Rusland. Het soort dreiging en confrontatie kan per land verschillen. Het gaat erom dat de samenleving weerbaarder wordt. In 2018 stuurde Zweden pamfletten naar miljoenen huishoudens met de waarschuwing dat door een oorlog of grote crisis opeens voorzieningen als elektriciteit en water konden uitvallen. En dat burgers zich daarop moeten voorbereiden door noodpakketten aan te leggen.
De Nederlandse regering probeert al langer via de ministeries en lokale overheden bij ons tussen de oren te krijgen dat we onze infrastructuur en democratische processen beter moeten beschermen tegen cyberaanvallen en beïnvloedingstactieken van Rusland en China. Zo’n directe campagne als in Zweden zou wellicht ook hier goed zijn om burgers te waarschuwen dat veiligheid niet vanzelfsprekend is. Dat geldt ook voor voorzieningen als stroom of water. Daarom is het altijd goed om thuis noodpakketten te hebben.
