Een chip in je hersenen, is dat zoiets als de eerste mens op de maan? Elon Musk, topman van Tesla, X, SpaceX en Neuralink, denkt van wel. Hij werkt al jaren aan de verbinding tussen hersenen en computers, eerst bij dieren en nu bij de mens. „Als we dit niet doen, worden we binnen de kortste keren huisdieren van de robots.”
Het moet voor Musk een bijzondere dag zijn geweest, maandag. Hij maakte de doorbraak zelf bekend op zijn eigen socialemediakanaal X, voorheen Twitter. Zijn bedrijf Neuralink had al vaker chips in de hersenen van varkens en apen geplaatst, maar nu gebeurde dat voor het eerst in een mens. Details blijven vooralsnog uit, maar als de operatie op dezelfde manier verliep als bij de proefdieren, dan heeft een speciale operatierobot een module aangebracht onder de schedel van de patiënt. Het implantaat is zo groot als een euromunt, bevat een batterij die van buiten het lichaam opgeladen kan worden en elektronica die signalen opvangt vanuit de hersenen. Dat gebeurt via 1024 elektrodes die, verdeeld over 64 ragfijne draden, contact maken met de hersenschors. De elektrodes ‘horen’ signalen in de hersenen en zenden die via Bluetooth naar een apparaat buiten het lichaam. Musk heeft laten weten dat er inmiddels inderdaad signalen uit de hersenen van de patiënt waargenomen zijn.
Het nieuwsbericht van Musk riep veel reacties op, maar die waren niet erg positief. In wetenschappelijke kringen klonk kritiek door: de rijkste man op aarde schraapt topwetenschappers bij elkaar in zijn bedrijf en gebruikt zijn eigen mediaplatform om zijn prestaties al in een pril stadium rond te bazuinen. Die kritische toon komt niet alleen voort uit afgunst, maar ook omdat Musk elementaire regels aan zijn laars lapt. Zo’n bijzonder experiment hoor je, pas nadat je het werkelijke effect van de operatie kunt meten, voorzien van alle details voor te leggen aan een wetenschappelijk tijdschrift. Anderen kunnen dan onafhankelijk controleren of dit werkelijk zo’n topprestatie is. Nu is er helemaal niets bekend over de patiënt en over de aandoening die hij of zij heeft.
Maar Neuralink is een commercieel bedrijf en Musk kan het zich vooralsnog permitteren om zich aan de gangbare route bij wetenschappelijke experimenten te onttrekken. Intussen verkondigt hij –op X– hoe veelbelovend dit nieuws is: „Dit maakt controle over uw telefoon of computer mogelijk, en via deze apparaten met vrijwel elk apparaat, gewoon door na te denken.”
Musk wil deze behandeling eerst inzetten voor mensen die hun ledematen niet meer kunnen gebruiken, bijvoorbeeld door verlammingsverschijnselen. Hij wijst op Stephen Hawking, de in 2018 overleden wetenschapper die leed aan ALS, niet meer kon spreken en het grootste deel van zijn leven in een rolstoel doorbracht. „Stel je voor dat Stephen Hawking sneller zou kunnen communiceren dan een snelle typiste of een veilingmeester. Dat is het doel.”
Eerder sprak Musk over de mogelijkheid om blinden weer ziende te maken of mensen te genezen van doofheid, angststoornissen, depressie en geheugenverlies. Hij meent dat Neuralink op den duur de mensheid ook zal beschermen tegen de grote risico’s van kunstmatige intelligentie. „Als we dit niet doen, worden we binnen de kortste keren de huisdieren van de robots.”
Gedachtelezer
Dit soort grootspraak leidt eerder tot argwaan dan tot vertrouwen in Musks goede bedoelingen. Uit onderzoek van Reuters bleek dat Musk zijn medewerkers vaak onder grote druk zet omdat hij vindt dat het onderzoek niet snel genoeg gaat. De haastige experimenten hebben geleid tot fouten bij de hersenoperaties en tot de onnodige dood van apen en varkens. Zou zo’n bedrijf dan wel zorgvuldig omgaan met andere ethische richtlijnen?
Het verbaast dus niet dat het nieuws rond de hersenchip van Musk deze week de nodige onrust veroorzaakte. Het AD berichtte vrijdag dat Kamerleden zich zorgen maken over de data die het bedrijf verzamelt bij deze experimenten. „Het lijkt GroenLinks-PvdA echt een nachtmerrie als commerciële partijen toegang krijgen tot onze hersenen”, zei Kamerlid Barbara Kathmann. Andere media noemen de toepassing van Neuralink een ”gedachtelezer”, mede omdat Musk die zelf aanduidt als ”Telepathy”.
Die bezorgdheid is wel wat voorbarig. Het is een illusie om te denken dat bedrijven zomaar onze gedachten kunnen lezen. Daar heeft dit experiment weinig mee te maken, want de huidige elektrode vangt alleen hersensignalen op die te maken hebben met bewegingen. Zo nieuw is het ook allemaal niet, want wetenschappers werken al twee decennia aan dit soort hersenimplantaten. Concurrent Synchron bracht twee jaar geleden een vergelijkbaar apparaatje op de markt dat via een ader in de hals wordt ingebracht. ALS-patiënten kunnen met behulp daarvan via hersensignalen een computer bedienen en communiceren. En vorig jaar mei slaagden Zwitserse wetenschappers erin om een man met een dwarslaesie weer te laten lopen door zijn hersensignalen op te vangen en via een ‘digitale brug’ over te brengen naar zijn ruggenmerg. Toen dat nieuws bekend werd, dacht niemand aan een griezelige gedachtelezer.
Eeuwig leven
Toch is er een dieperliggende reden om de vinger aan de pols te houden bij dit soort experimenten, en met name als die in handen zijn van Musk. Zijn voorbarige en speculatieve claims versterken de gedachte dat de grens tussen mens en machine flinterdun is. Dat is niet nieuw, maar toch zal niemand dat gevoel krijgen bij een horloge, leesbril of rollator en evenmin bij een kunsthartklep.
De stap naar draadloos contact met een apparaat in de hersenen is echter wezenlijk anders vanwege de plannen die Musk erbij heeft. In een interview met BusinessInsider zegt hij dat hij verwacht dat het mogelijk wordt om de menselijke hersencapaciteit in een robot te bouwen, inclusief iemands geheugen en persoonlijkheid, om daarmee een vorm van digitale onsterfelijkheid te bereiken. Dat past bij de opvatting dat de mens een veredeld dier is in plaats van een wezen met een onsterfelijke ziel. De mens zou met deze technologie zijn eigen evolutie in de hand kunnen nemen. Het idee is dat iemands geest alleen bestaat uit elektrische signalen. Die geest zou dan onsterfelijk kunnen voortbestaan in een machine en daarmee ontkomen aan de dood.
Wacht even, ook die gedachte is niet nieuw. Welk dier begon daar ook weer over? O ja, de slang in het paradijs.
De auteur is hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.
