Toch vinden ds. Gerrit van Dijk uit Driebergen en ds. Martijn van Leerdam van de Rotterdamse Pauluskerk, ooit samen verbonden aan protestants Maassluis, dat de reflectie op de alledaagse praktijk van het kerkenwerk beperkt is. Om die reden schreven zij voor kerkprofessionals en vrijwilligers ”Krimp. Waarom de kerk naar de haaien gaat maar wij toch hoopvol zijn”.

Naar de haaien…? Gaat de kerk onherroepelijk te gronde? De auteurs willen realistisch zijn, constateren dat er veel gepraat wordt over verandering in de kerk, maar dat veel veranderingen gedoemd zijn te mislukken.

De middelmatigheid van het dagelijks kerkleven noemen ze onmiskenbaar. Steeds minder mensen verbinden zich aan de traditionele kerkgenootschappen, terwijl de actieve kerkgangers teleurgesteld zijn in de slagkracht van de kerk. Daarbij was vroeger helder waar de kerk wat geloof betreft voor stond, is er nu weliswaar ruimte en openheid, maar ook minder onderlinge samenhang en geen gedeelde taal meer.

De reden voor de afname zien ze in het geringe „socialisatieproces”, de inwijding van jongeren. Opvallend (beter: erg) is het dat ze het „geen onbegrijpelijk argument van ouders” vinden dat ze hun kind niet laten dopen, omdat ze daar later zelf maar voor moeten kiezen. Geloofsopvoeding is in dit boek afwezig.

Mooi in deze publicatie vind ik de zorg voor de oudere generatie die de kerk draagt, die feitelijk in chronische rouw verkeert. De auteurs vragen aandacht voor het missionaire potentieel van een groepje grijze kerkgangers. De betekenis van de kerk zien ze vanwege de menswording van Jezus, waardoor God in deze wereld aanwezig en vindbaar is, „in de kerk maar zeker ook daarbuiten”. Daarnaast leggen ze nadruk op sociaal-maatschappelijke actie, en „niet op een kerk die overtuigd is van zichzelf en anderen wil overtuigen om in God te geloven”.

Schriftuitleg

Wie dit leest, is niet verrast dat de auteurs zich keren tegen de weg die twee theologen uit de kring van de Gereformeerde Bond wijzen, Wim Dekker en René van Loon. Als ds. Dekker aangeeft dat God Zich opnieuw aan mensen kan openbaren als zij Hem benaderen via de traditionele wegen van Schriftuitleg en prediking, dan hoort hij bij de mensen die zich moeten afvragen of zij de omvang van de krimp van de kerk wel echt tot zich laten doordringen. Over twee publicaties van ds. Van Loon lees ik dat ze behoren tot het genre van positivistische boeken over de kerk die eerder symptoom van de crisis zijn dan tegengif.

Van Dijk en Van Leerdam pleiten zelf voor een theologie van de kwetsbaarheid, waarin de krimp serieus genomen wordt, waarin de kerk haar eigen traditie opnieuw onderzoekt en openstaat voor nieuwe wegen. Ze pleiten voor geduld, aandacht voor verdriet, voor wachten op God, voor verbondenheid met kwetsbare en buitengesloten mensen.

Ook in mijn werk is neergang op veel momenten aanwezig. Dat laat je niet onberoerd. Mijn voet wil echter langs andere wegen gaan dan die beide auteurs wijzen. Ik relativeer de kerkgeschiedenis niet, maar zie haar als teken van hoop vanwege Gods trouw. Ik verwacht het van de genademiddelen die ons in de kerk gegeven zijn: prediking en sacrament, gebed en catechese, pastoraat en diaconaat. Het zijn de boodschap en de gemeenschap die ook vandaag de binders aan het leven van de gemeente zijn.

Ik verwacht het voor alles van God Zelf, van wat Hij deed en doet, van Zijn belofte dat „het door Mijn Geest geschieden zal”. De kerk leeft bij de heilsfeiten, met name Jezus’ opstanding uit de dood en overwinning op de machten.

De twee auteurs, die allerlei thema’s als achterhoedegevechten afdoen, die nieuwe wegen willen gaan om opgewassen te zijn tegen de uitdagingen van onze tijd, vraag ik om na te denken over de actualiteit van Jeremia 6: „Zo zegt de Heere: Ga staan op de wegen, en zie, vraag naar de aloude paden, waar toch de goede weg is, en bewandel die. Dan zult u rust vinden voor uw ziel.”

Boekgegevens

“Krimp. Waarom de kerk naar de haaien gaat maar wij toch hoopvol zijn”, Gerrit van Dijk en Martijn van Leerdam; uitg. KokBoekencentrum; 158 blz.; € 16,99