Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov vermaakte zich enkele dagen geleden blijkbaar over speculaties rond de dubbelganger van Poetin. „Nu puzzelen deskundigen of het er drie of vier zijn en wie van de vier ze iedere dag zien”, zei Peskov voor jongeren in Moskou, naar aanleiding van de discussies op sociale netwerken. „Van Poetin hebben we er maar één”, grapte de woordvoerder van het Kremlin.

De speculaties rond de gezondheid van Poetin rijzen de pan uit. Hij zou een zware hartoperatie hebben ondergaan. Om die reden vervangt een dubbelganger hem. Volgens andere geruchten zou de Russische president niet meer leven en daarom heeft iemand die sprekend op hem lijkt zijn plaats ingenomen. En zo gaat het maar door, vooral sinds de oorlog tegen Oekraïne.

De inzet van een dubbelganger is niet nieuw. Van de Russische dictator Jozef Stalin is bekend dat hij zich soms liet vervangen door Felix Dadajev, een danser en acteur die sprekend op hem leek. De Iraakse leider Saddam Hussein had zelfs drie dubbelgangers. De Britse generaal Bernard Montgomery had ook een ”lookalike” om de Duitsers te misleiden.

Poetin zou al vanaf augustus 2000 een dubbelganger hebben. De Russische autoriteiten spraken indertijd over „onzin”. In de daaropvolgende jaren bleven echter dergelijke verhalen de kop opsteken. Poetin gaf zelf in 2020 toe dat de inzet van dubbelgangers voor de verhoging van zijn eigen veiligheid al in het begin van de 21e eeuw was overwogen. Maar dat voorstel had hij resoluut van de hand gewezen. Echter, hoe betrouwbaar zijn Poetins uitspraken?

In scène gezet

Door uiterlijke veranderingen doken rond 2010 nieuwe speculaties op. Was het een ander of ging het toch om Poetin die door plastische chirurgie er jong wilde blijven uitzien? Op foto’s had de Russische president blauwe plekken onder zijn ogen. Volgens plastische chirurgen waren die het gevolg van een cosmetische behandeling. Geen dubbelganger dus, maar de echte.

In de coronapandemie hield de Russische president iedereen op gepaste afstand. Wie een persoonlijke afspraak met Poetin had, moest met het oog op corona eerst tien dagen in quarantaine. Vervolgens mocht de gast bij zijn ontmoeting op een flink aantal meters plaatsnemen zodat hij geen besmettelijke ziekte kon overbrengen. Een beveiliger omschreef Poetin eens als „pathologisch bang voor zijn leven”.

Maar wat deed Poetin na de mislukte opstand eind juni van Wagner-baas Jevgeni Prigozjin? Hij begaf zich in de Zuid-Russische regio Dagestan ineens onder het volk. De president zou dat –bang als hij is allerlei ziektes op te lopen– nooit zelf doen, was de gedachte. Een verklaring was dat het uitstapje in scène was gezet en dat de omstanders vooraf waren gescreend. De tv-uitzending was bedoeld als propaganda. Poetin zou op handen worden gedragen en nergens bang voor zijn.

Feit is dat het Kremlin beelden in scène zet. De Britse omroep BBC achterhaalde begin dit jaar met gezichtsherkenningssoftware dat burgers met wie Poetin op foto’s staat wel heel vaak terugkomen. Ze hadden een vrouw ontdekt die op de ene foto vissersvrouw was, op de andere kerkganger en op een derde militair.

Schijnwerkelijkheid

De Duitse Oost-Europadeskundige Olaf Kühl sluit niet uit dat de speculaties van het Kremlin afkomstig zijn. In de Neue Zürcher Zeitung schreef hij onlangs: „Doel is het volk af te houden van veranderingen. Voor alles moet een revolutie worden voorkomen.”

Kühl –zijn verklaring klinkt heel plausibel– noemt dit een beproefde tactiek van de Russische leiding. Personen met dezelfde namen werden al in de jaren 90 van de vorige eeuw ingezet bij regionale verkiezingen. Kansrijke oppositiekandidaten zagen hun naam twee keer op het stembiljet staan. De autoriteiten voerden een dakloze of taxichauffeur met dezelfde voor- en achternaam op. Voor de kiezer was natuurlijk niet duidelijk wie de politicus was? Die kostte het de nodige stemmen.

De Russische geheime dienst lijkt er alles aan gelegen de oppositie te ontwrichten. Alle groepen die tegen het gezag in Rusland opstaan, worden geïnfiltreerd. Van oppositieleider Aleksei Navalny werd zelfs gedacht dat hij een project van het Kremlin was. Pas toen hij werd vergiftigd, dacht iedereen dat hij toch wel echt was en verstomden de speculaties.

Kühl spreekt over een schijnwerkelijkheid die door de Russische geheime dienst wordt gecreëerd. „Prigozjin bracht met zijn mars op Moskou eind juni dit kunstmatige gebouw aan het wankelen.” Om die reden dook Poetin in Dagestan op.

Prigozjin is er intussen niet meer. De 71-jarige Poetin zit nog altijd in het zadel en benadrukt regelmatig dat hij door sporten in conditie blijft. Voor volgend jaar staan presidentsverkiezingen op het programma. Poetin heeft zich nog niet kandidaat gesteld, maar niemand twijfelt daaraan.

Het laatste gerucht: de echte Poetin leeft niet meer. Hij is vervangen door een dubbelganger die inmiddels ernstig ziek is. In het Kremlin wordt nu een dubbelganger gezocht voor de dubbelganger van Poetin.