Dat heeft te maken met de snelle manier waarop er theologische knopen doorgehakt worden. Grote vragen worden al te vlot van een antwoord voorzien. Dat kan ook bijna niet anders als je zo veel hooi op je vork neemt.

Het is aan de ene kant een sympathiek boek. Schrijver Tom Schepers is in het dagelijks leven docent op een basisschool, nadat hij een studie theologie gevolgd had aan de Evangelische Faculteit te Leuven. Daarvoor diende hij een protestantse gemeente in België.

Schepers schrijft als een meesterverteller. De klas lijkt me met deze meester goed af te zijn. Alleen al de pakkende inzet bij het verhaal van de zoektocht naar de heilige graal is illustratief voor zijn gave om verhalend te schrijven. Sympathiek ook vanwege zijn verlangen om te laten zien dat het christelijk geloof niet achterhaald is. Het bevat een schat (heilige graal) die het waard is om naar op zoek te gaan. De ondertitel is typerend: ”Herontdekking van het christelijk geloof”.

Tegenspraak

Maar is het echt een hérontdekking? Met name op het punt van de verzoening en de betekenis van het offer gaat de schrijver wegen die gebaseerd zijn op een andere manier van de Schrift lezen. Hij stelt dat de offerdienst niet behoorde tot de kern van het joodse geloof. Hij ziet een geleidelijke ontwikkeling wat de offerdienst betreft in de loop van het Oude Testament. „In de loop van het Oude Testament klinken er steeds meer geluiden die het offer internaliseren naar een levenswandel.” Hij verwijst daarbij naar Psalm 51 en Micha 6. Daarmee relativeert hij de hele cultus van de offerdienst. „Zo wisten de Israëlieten dat ze niet krampachtig na hoefden te denken over de kwaliteit van hun offer.” Inderdaad, niet ”krampachtig”, maar daarmee is niet alles gezegd. Bij een volkomen God past alleen een volkomen offer. Niet zonder reden wordt een kreupel dier aangemerkt als een „gruwel voor God”. Ging het God in het hart van de verzoening (Lev. 17:11!) niet altijd al om het hárt van de mens? Dat neemt niet weg dat je af en toe weer zinnen hebt die de kern raken: „Het bijzondere is dat Christus niet afdaalde tot het beste van de mens, maar reikte in de diepste put van het menselijk hart.”

Twee wegen

Dezelfde geleidelijke (evolutionaire) ontwikkeling ziet de schrijver ook als het gaat over de betekenis van de verzoening. Hij kiest duidelijk voor ”verzoening als overwinning”. Daarbij zal er straks geen scheiding optreden tussen de schapen en de bokken als waren het twee groepen mensen. De ‘bok’ in ons hart zal gezuiverd worden, zodat het ‘schaap’ in ons hart tot volle ontplooiing zal komen. Het is waar dat het niet gaat om het behoud van individuen. God maakt een volk zalig, Zijn kerk. Ook is er een kosmische betekenis van de verzoening. Maar de leer van de twee wegen valt niet samen met de leer van een goede en een kwade neiging in ieder mensenhart. „Vanuit evolutionair perspectief zijn er twee modi waarop mensen met elkaar kunnen omgaan. De ene modus is competitief, en de andere is coöperatief.”

De redenering richting de alverzoening via een louteringsproces lijkt me niet los te staan van Schepers visie op het ontstaan van de aarde en het bestaan van het kwaad dat er altijd al zou zijn geweest. Zeker, hij erkent dat de evolutietheorie de vraag naar de zin van het leven niet kan beantwoorden. Toch vermengt hij geloof en wetenschap, theologie en biologie te veel. Het overtuigt niet dat „het christelijk geloof aansluit bij moderne bevindingen uit de biologie, neurowetenschappen en filosofie”.

Van een boek dat prikkelt tot tegenspraak kun je veel leren. Wie klakkeloos napraat, zou het gesprek met dit boek eens moeten aangaan. Dat vereist wel kennis van zaken. Daarom zou ik dit boek niet aanbevelen als ontdekkingsreis.

Boekgegevens

Op zoek naar de heilige graal. Herontdekking van het christelijk geloof, Tom Schepers; uitg. KokBoekencentrum, 256 blz.; € 21,99