Veel mensen zijn zenuwachtig wanneer ze iets moeilijks moeten doen. Bijvoorbeeld een voordracht houden voor een groot publiek of je rijexamen doen. Het risico op falen roept bij mensen een soort angst op. We hebben het dan over faalangst. Op zich is dat al een beetje een rare term, want je hoort nooit iemand spreken over bijvoorbeeld succesangst. Falen is iets negatiefs en succes is iets positiefs.

Faalangst beheerst onze hele maatschappij. Iedereen wil successen breed uitmeten. Ouders scheppen op over hoe succesvol en getalenteerd hun kinderen zijn. Jongeren laten op TikTok en Facebook zien hoe knap ze zijn en hoe geweldig hun leven is. Op feestjes en partijen struikelen de mooie verhalen vaak over elkaar heen; mislukkingen en fouten horen we maar zelden van elkaar.

Dit verschijnsel van selectieve verslaglegging zien we ook in de wetenschap. Veel wetenschappelijke tijdschriften staan vol met allerlei successen van onderzoekers. Er worden wereldwijd miljoenen opzienbarende artikelen gepubliceerd: er worden nieuwe genen ontdekt, er worden nieuwe biologische mechanismen beschreven en er liggen heel veel mogelijke nieuwe medicijnen en behandelingen in het verschiet. Iedere ziekte en ieder gebrek lijkt eenvoudig oplosbaar. Vrijwel nooit lees je dat iemand al tien jaar aan een project heeft gewerkt, maar dat het helaas niets heeft opgeleverd. Dat iets misschien wel heel briljant leek, maar dat het onderzoek helaas heeft aangetoond dat er niets van klopte.

In de praktijk blijkt zelfs dat heel veel succesvolle wetenschappelijke prestaties door anderen helemaal niet gereproduceerd kunnen worden. Het zijn niet per se wetenschappelijke leugens die gepubliceerd worden, maar er is wel sprake van selectieve verslaglegging. Negatieve resultaten van jezelf zet je niet in de krant.

Dat we ons zo gedragen, heeft veel negatieve sociale gevolgen. Je wordt depressief van je eigen uiterlijk, prestaties of omstandigheden wanneer je je alleen maar spiegelt aan al die mooie buitenkanten van iedereen. Het is niet gek dat de faalangst dus alleen maar groter wordt. Tienduizenden jongeren kampen met een burn-out en hebben last van slaapproblemen, stress, prikkelbaarheid en onzekerheid. Faalangst is besmettelijk: mooiweergedrag uit faalangst bij de een zorgt vervolgens voor faalangst bij de ander.

Ook in de wetenschap heeft de neiging om alleen maar positieve bevindingen te rapporteren veel negatieve gevolgen. Want wanneer negatieve resultaten van de ene onderzoeker niet gemeld worden, gaat de volgende onderzoeker het gewoon opnieuw doen. Enorm veel nutteloze experimenten en onderzoeken worden jarenlang en eindeloos herhaald. Het is allang bewezen dat iets niet werkt of niet waar is, maar iedereen blijft het steeds opnieuw proberen. Jammer van alle energie, tijd en geld.

Het wordt tijd dat we elkaar weer gaan bekennen dat we mensen zijn die fouten maken en dat ons werk soms mislukt. Het is ook helemaal niet erg wanneer iets mislukt, als we er maar van leren. Albert Einstein werd weggestuurd van school omdat zijn leerkracht hem te sloom vond en dacht dat hij zwakbegaafd was. Abraham Lincoln had drie bedrijven die failliet gingen en hij verloor zeven keer de verkiezingen voordat hij president van Amerika werd. Bill Gates flopte op de universiteit maar werd een van de succesvolste zakenlieden ter wereld. Churchill vatte het eens mooi samen: Wie nog nooit gefaald heeft, heeft nog nooit iets nieuws gedaan. Succes is het strompelen van mislukking naar mislukking, maar zonder het enthousiasme te verliezen.

We zijn allemaal rolmodellen voor een ander. Laten we dus onze missers en kwetsbaarheden vaker delen in gezin, werk en kerk. Belijden dat we doelmissers zijn, is geen aangelegenheid puur voor de vorm.

De auteur is hoogleraar kinderlongziekten.