Daarmee komt het dan eindelijk tot een terugblik op de pandemie. Al in maart vorig jaar stelde het kabinet het Comité Stilstaan bij Corona in, en sommige leden waren in 2021 al gevraagd. De twaalf deelnemers zijn afkomstig uit allerlei geledingen van de samenleving: gemeentebesturen, zorg, media, religieuze organisaties, jongeren, cultuur, sport, onderwijs en het Caraïbisch deel van het Koninkrijk. Vorig jaar september zou een nationale herdenking plaatshebben, met tal van plaatselijke activiteiten. Maar het aantal coronapatiënten liep snel op en het kabinet besloot tot uitstel.

Nu gaat het er dan toch van komen. Maar wel anders dan gepland. „Twee jaar geleden was 70 procent van de Nederlanders een groot voorstander van het herdenken van de pandemie. Uit peilingen blijkt dat dit nu een veel kleiner deel is”, zegt comitévoorzitter Brok, commissaris van de Koning in Friesland. „Daarom komt er geen herdenkingsweek of -weekend. We willen wel stilstaan bij wat er is gebeurd.”

Wegduwen

Corona is niet meer het gesprek van alledag. „Zo werkt het menselijk brein: we willen nare ervaringen loslaten, of wegduwen. Veel mensen zijn weer met andere dingen bezig.” Nederlanders zijn er goed in dingen achter ons te laten, schreef het comité in april dit jaar in een advies aan de regering. „Zand erover, kop in het zand, was vaak onze strategie.”

Ook nu stijgt het aantal besmettingen, maar mensen worden veelal niet ernstig ziek. „De situatie in de gezondheidszorg en in de samenleving is heel anders dan vorig jaar”, zegt Brok. Daarom nu toch een expositie.

Niet om deze ingrijpende periode af te sluiten. „Er valt niets af te sluiten: het virus zal blijven bestaan en er kan altijd weer een pandemie ontstaan. Veel mensen ondervinden ook nog dagelijks de gevolgen van corona: long covid, immuunziekten, geleden verliezen. Daar wilden we in woord en beeld iets mee doen.”

Naast tal van plaatselijke herdenkingen is er daarom nu een „nationaal moment”. Uit de ingezonden verhalen selecteerde het comité er ruim veertig, elk met een grote foto erbij. Die vormen samen de expositie die vrijdagmiddag in het Brabantse provinciehuis in ’s-Hertogenbosch van start gaat in een besloten bijeenkomst, die de NOS om 14.50 uur live uitzendt. De tentoonstelling gaat daarna nog drie provinciehuizen langs: op 15 november naar Den Haag en later naar Arnhem en Leeuwarden. Bezoekers kunnen hun eigen foto’s en verhalen in een speciale ruimte ophangen. Alle foto’s en verhalen reizen mee. De hele collectie gaat daarna naar het Nationaal Archief in Den Haag. Daarnaast is ze vanaf dinsdag te bekijken op de website stilstaanbijcorona.nl.

Draagvlak

Met de inrichting van de tentoonstelling is de taak van het comité voorbij, zegt Brok. „We zijn niet als het Nationaal Comité 4 en 5 mei, dat de oorlog jaarlijks herdenkt. Er is momenteel in de samenleving geen draagvlak om corona structureel te gaan herdenken.” Dat is ook bij de Spaanse griep en eerdere infectieziekten niet gebeurd.

De ruim veertig verhalen weerspiegelen volgens Brok de emoties die de om zich heen grijpende ziekte heeft opgeroepen. „Pijn, verdriet, boosheid. Een deel van de mensen wil niet aan die periode herinnerd worden, anderen juist wel.”

Arianne (51) vertelt over haar broer, die de ernst van corona ontkende, maar zelf aan de ziekte bezweek. Mourad (33) toont een foto van jongeren die tijdens de lockdown worden aangesproken door handhavers als ze samen buiten op straat staan. Daarmee wil hij stilstaan bij de jongeren die het zwaar hadden tijdens de pandemie.

Polarisatie

De coronatijd zorgde voor veel polarisatie, zegt Brok. „Dat merkten wij ook. In de verhalen lees je over de tegenstellingen in families, kerken en andere verbanden. Je leest ook over mooie momenten, van veerkracht en saamhorigheid. Door erbij stil te staan ontstaat ruimte om op een andere manier naar de gebeurtenissen te kijken. Die zijn ook een spiegel voor nu: ze stellen ons de vraag of we in de hectiek van alledag met de juiste dingen bezig zijn.”