Ik poogde duidelijk te maken dat het voorvoegsel drie verschillende functies heeft. Het kan een scheiding aangeven (Willemien onthoudt zich van commentaar – ze heeft het recht om commentaar te geven, maar kiest voor een scheiding tussen haar recht en haar gedrag), een ontkenning aangeven (Willem ontspant als hij een wandeling maakt – het wandelen geeft geen spanning, maar zorgt juist voor rust) en aangeven dat iets begint (Wim ontwaakt als zijn hond begint te blaffen – hij begint met waken).

Een lezer mailde me naar aanleiding van deze bijdrage over het woord ”ontslapen”. Ze schrijft: „Dit wordt gebruikt als een kind van God zijn ogen sluit om die te openen in Gods liefdevolle nabijheid. Gaat het dan om het beginnen met slapen?”

Een andere lezersmail heeft ook met het thema te maken. De auteur is van jongs af aan geleerd dat je alleen van ”overlijden” mag spreken als je zeker weet dat iemand bij de Heere is, „anders was iemand niet over het lijden heen maar leed voor eeuwig”. Tegenwoordig hoort de mailer bijna uitsluitend spreken over mensen die overlijden, dus is de vraag: klopte die gedachtegang achter ”overlijden”?

Laat ik beginnen bij de betekenis van ontslapen. Het woordenboek zegt: sterven, overlijden. Sterven is het proces van stoppen met leven. Sterven stopt als ziel en lichaam van elkaar scheiden. Het is dus meer het uitgaan uit de tijd dan het ingaan in de eeuwigheid. Van dat tweede is bij overlijden wel sprake.

Bij lijden denkt een Nederlander in 2023 aan pijn. Maar duizend jaar geleden –toen kende men het als liden– had het een wat andere betekenis: gaan, ergens doorheen gaan, verdragen. Volgens het etymologisch woordenboek heeft het die betekenis ook in het woord overlijden: ”overgaan, overgaan tot een ander leven”. Het is dus niet ”over het lijden” heen zijn, maar ”overgaan” van de tijd in de eeuwigheid. En dit is van toepassing op alle mensen, of ze nu eeuwig moeten lijden of eeuwig van het lijden bevrijd zijn.

Ontslapen staat niet in mijn etymologisch woordenboek, maar het zal ongetwijfeld ”beginnen met slapen” betekenen. Het doet me denken aan Hebreeën 4:9: „Er blijft dan een rust over voor het volk Gods.” Voor hen die moe zijn van de strijd tegen de zonden, de duivel en zijn ganse rijk, die aan zichzelf stierven en het leven uit Christus ontvingen, die verlangen God groot te maken: voor hen begint bij het ontslapen het eeuwig rusten in Jezus’ armen.

Redacteur Chris Klaasse bespreekt een taalkwestie. 
Reageren? chris@rd.nl