In een getijdengebied wandelen is de moeite waard. Tenminste, als je je aan de getijden houdt. Want slechts bij de gratie van de getijden –als het eb is– kun je wandelen. Stilstaan bij de getijden is geboden, want: „Wie de getijden verwaarloost, wordt door het getij overspoeld” (Jan Wit).

Tijdens een wandeling op Ameland ervoer ik een gevoel van onthechting en onthaasting. Ik werd niet beheerst door de tijd van de klok en van de agenda, maar verloor me in de overgave van een wandeling aan een ”kairotisch ogenblik”. Deze uitdrukking is afgeleid van een figuur uit de Griekse mythologie, namelijk Kairos. Kairos is de tegenhanger van Chronos. Terwijl Chronos de vóórtdurende kloktijd voorstelt, wordt Kairos gezien als de god van het ogenblik, die intermezzo’s en onderbrekingen veroorzaakt. Kairos is ook het moment waarop de goden kunnen ingrijpen om de levensloop te wijzigen, een wending ten goede te geven. Kairos is tijd die langzamer is maar tegelijk kwalitatief rijker is.

Deze kairostijd komt niemand aanwaaien, maar is wel als een geschenk te ontvangen, als de getijden gerespecteerd worden. In onze „vloeibare moderne tijd” (Zygmunt Bauman) valt het niet mee om de kairostijd te ervaren.

De vakantie is voorbij. De haast zit weer in ons lijf. De agenda’s stromen vol. Scholen, opleidingsinstituten en bedrijven investeren in timemanagement en agendabeheer om leerlingen en werknemers productief te leren omgaan met tijd. Het leven is een ”ratrace” en wie voelt zichzelf bij tijden niet als een hamster in een tredmolen? Daarbij komt lawaaierige tijd: vergeven van slogans en soundbites. Wie kent niet het gevoel geleefd te worden? In het leven is zoveel in beweging en sta je voortdurend áán.

In tijden van ”verwaarloosde getijden” wordt een innerlijke tegenbeweging van ons gevraagd om, tegen de eis van de tijd in, eilanden van stilte te creëren en vertraging te omarmen. Snelle oplossingen zijn hiervoor niet te geven. Wel is het wijs om een tegoed van de monastieke traditie in te brengen. Het woord ”getijden” komt namelijk uit deze traditie. In de ”Regel van Benedictus” (leidraad voor het kloosterleven) wordt de noodzaak van getijden benadrukt. Benedictus van Nursia (480-547) bouwde in Europa aan kloosters waarbinnen geestelijke gemeenschappen ontstonden en hij gaf daaraan de regel mee om het leven te ordenen, om muurtjes te bouwen in de tijd, zodat de dag (en de week) niet een vloeibaar geheel werd, maar steeds weer onderbroken werd. Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar in feite zit het al in onze dag. We hebben namelijk 24 uur per dag, maar slapen een deel ervan. Want niemand houdt het vol om altijd door te gaan.

De benedictijnse spiritualiteit zorgde ook voor integratie van ”heilige tijd” in de dag. Deze wijze ordening werd door oefening in gewoontevorming geïntegreerd in het leven van alledag. Dat was toen niet eenvoudig en het is er zeker niet eenvoudiger op geworden. Voor obsessieve klokkijkers, voor mensen die zuchten onder de druk van het volle bestaan, voor mensen die productiviteit hoog in het vaandel hebben staan, vraagt het om een tegenreactie om momenten uit de dag te onttrekken aan arbeid en prestatie. Begrensde tijdsruimte om te reflecteren en te mediteren, je terug te trekken, om op te gaan in het huidige ogenblik. Om met aandacht waar te nemen, te ”resoneren” (Hartmut Rosa), dat wil zeggen mee te trillen met de werkelijkheid om ons heen, Gods schepping.

In een geseculariseerde wereld is feitelijk geen moment heilig meer. Alles kan in principe op elk moment van de dag, de week, het jaar of het leven worden gedaan. Ondertussen wordt onze ziel grijs en grauw. Leven bij getijden is niet minder dan een herwaardering van onze ziel. Wij zijn mensen met een stukje eeuwigheid in het hart (Prediker 3:11).

Alle scholen, opleidingen en bedrijven die de ziel van de mens serieus nemen, zouden er goed aan doen om sociale praktijken van rust te bevorderen en een plaats te bieden.

_De auteur is predikant van de hersteld hervormde Victorkerk in Apeldoorn. In Weerwoord worden antwoorden gegeven op vragen over het christelijk geloof.