Niet vaak overschrijdt een film wereldwijd de opbrengstgrens van 1 miljard dollar. ”Barbie” deed het. Alleen al in Nederland bekeken ruim 1 miljoen bezoekers de film. Ook refo’s, zo leerde ik. De iconische pop roept bij velen nostalgische herinneringen aan de kinderjaren op.

Wie echter meent dat Barbie niet meer dan een kinderfilm is, heeft het mis. Het is een zeer doordachte film met een even doordachte boodschap: mannen zijn een gevaar voor vrouwen, daarom moeten vrouwen terugslaan.

Verdraaide nabootsing

De film vertelt het verhaal van de hoofdpersoon, Barbie, die samen met haar vriend Ken vanuit Barbieland terechtkomt in de echte wereld. Ze doen daar de schokkende ontdekking dat deze wereld heel anders in elkaar zit dan Barbieland. Barbieland is een matriarchale wereld waarin vrouwen de touwtjes in handen hebben. Kens leven staat volledig in het teken van Barbie, hij is niet meer dan een accessoire. De slagzin luidt dan ook ”She’s everything, he is just Ken”. Dat niet Ken maar Barbie het eerst is, is bewust een verdraaide nabootsing van het scheppingsverhaal uit Genesis. Vormt de schepping van Adam het begin van een door mannen gedomineerde wereld (patriarchaat), in Barbieland is het precies andersom.

Echter, Kens bezoek aan de echte wereld leert hem dat het er daar heel anders aan toegaat. Zijn mannen in Barbieland nietszeggende wezens, in de echte wereld trekken ze aan de touwtjes en dat staat Ken wel aan. Terug in Barbieland probeert hij het patriarchaat in te voeren. Maar de Barbies vechten terug. Gevolg: Barbieland wordt voor de Barbies behouden en de oude grondwet wordt in ere hersteld.

Feministisch

De filmboodschap is minder onschuldig dan de suikerzoete buitenkant doet vermoeden. Volgens de Amerikaanse commentator Candace Owens gaat de film helemaal niet over Barbie, maar is het een 1 uur en 54 minuten durende misandrie (afkeer van mannen). Ze signaleert dat Barbie past in een groeiende trend om alles wat mannelijk is als gevaarlijk te duiden. Onder het mom van het lijden dat vrouwen is aangedaan in een patriarchale wereld worden mannen door een toxisch feminisme in een kwaad daglicht gesteld. Was het omgekeerde gebeurd –een film die vrouwen als idioot en bevooroordeeld afschildert– dan was volgens haar de wereld te klein geweest.

De conservatieve commentator Matt Walsh verwijt de filmmakers dat ze onder het mom van een suikerzoete film kinderen indoctrineren met feministische ”antimanpropaganda”. Herien Wensink, chef kunstredactie bij De Volkskrant, stelde dat de film „een kitscherige meisjesfantasie op een bizarre manier aan een feministisch pamflet [koppelt] (...) En dat is een weloverwogen inhoudelijke boodschap.”

Anti-Maria

De film krijgt het voor elkaar, aldus ND-commentator Reina Wiskerke, om van Barbie „de ultieme drager te maken van idealen die zelfbewuste vrouwen vandaag de dag koesteren”. Barbies boodschap is dat je je eigen keuzes dient te maken en dat vrouwen hetzelfde kunnen als mannen. Barbie is alles: astronaut, rechter, dierenarts… Wat Barbie echter niet is, is getrouwd. En ook geen moeder. Ook daar gaat een stille boodschap van uit. Huwelijk en moederschap zijn residuen van een patriarchale wereld waarin vrouwen vanwege hun ondergeschikte positie en biologische constitutie genoodzaakt waren te trouwen en kinderen te krijgen. In de wereld van Barbie –en de echte wereld– hoeft dat echter niet meer.

Daarmee is Barbie eigenlijk een anti-Maria. In het Westen gold eeuwenlang Maria als icoon en ideaal van vrouwelijkheid. Haar zelfverloochening, dienstbaarheid en beschikbaarheid voor God en de naaste werden als nastrevenswaardig gezien. Dat is voorbij. Vandaag is Barbie het ideaal: de geëmancipeerde, succesvolle vrouw bij wie het helemaal om zichzelf draait: uiterlijk, status en carrière.

Volgens theologe Tabitha van Krimpen kunnen kerk en theologie wel een dosis ‘Barbie’ gebruiken. Liever niet, wat mij betreft. Eerlijk gezegd hebben we daar al te veel van meegekregen. Kerken en christenen kunnen zich beter verdiepen in het (her)ontdekken van de Bijbelse visie op de roeping van man en vrouw. In het feministische plaatje zijn mannen en vrouwen uiteindelijk tegenstanders die met elkaar wedijveren. Wij hebben een tegencultuur nodig waarin niet competitie, maar coöperatie vooropstaat, waarin verscheidenheid niet langer als vloek maar als zegen wordt gezien, ja als een roeping. Want dat is het. De vrouw is geschapen voor de man, om hem te helpen, te dienen en te laten floreren. De man is geen tiran, maar van Godswege bekleed met gezag en geroepen in liefde te leiden, te zorgen en te beschermen en zo iets te reflecteren van Christus. Het huwelijk betekent geen vrijheidsbeperking, maar een oefenplaats voor geloof en liefde. Vruchtbaarheid en moederschap zijn geen biologische vloek, maar een reflectie van de God die Leven is.

Gelukkig hebben christenen betere voorbeelden dan Barbie. Zoals Maria. Beschikbaar voor God en voor het leven cijferde ze zichzelf weg. Naar zulke mensen ziet God om. De hoogmoedigen drijft Hij uiteen, nederigen verhoogt Hij (Lukas 2:51). Godzijdank is de toekomst niet aan Barbies, maar aan Maria’s. „De zachtmoedigen zullen de aarde beërven.”

De auteur is werkzaam voor stichting Bijbels Beraad m/v.