Of het helemaal gerechtvaardigd is de jonge politicus dan verantwoordelijk te stellen, is maar de vraag. De erfenis die zijn voorgangers hebben nagelaten, is zwaar belast. De schade die de oude leiders hebben veroorzaakt, is niet zomaar opgeruimd.

Mede door het politiek onvermogen van de oude leiders om hun idealen te realiseren, is er de achterliggende jaren voor met name het CDA stevige concurrentie ontstaan. Eerst verscheen de BBB op het politieke toneel. Bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten bleek die partij veel kiezers bij het CDA weg te halen. Verwacht mag worden dat dit bij de komende Kamerverkiezingen opnieuw gebeurt. Inmiddels is bekend dat Pieter Omtzigt in november met een eigen partij meedoet. Uit verkiezingsonderzoeken weten we dat hij ook vele CDA-stemmen zal wegzuigen. Kortom, de christen-democraten hebben het zwaar.

Bontenbal lijkt dit te beseffen. Hij wil een nieuwe start maken en keert zich tegen onderlinge zwartmakerij, tegen de verharding in de samenleving, tegen politiek theater. Hij schrijft met zijn partij te kiezen voor „solidariteit en saamhorigheid, sociaal en conservatief, als basis voor een goede samenleving”. Zo wil hij midden in de samenleving staan.

Dat ideaal is prachtig. Maar de vraag is wel in hoeverre zijn partij zich daarmee onderscheidt van de andere partijen. Om het maar concreet te maken: Omtzigt zal dit zo naspreken. En duidelijk is wel dat die met een nieuwe partij het tij meer mee heeft dan een gevestigde partij als het CDA.

Opvallend is dat het CDA bij monde van Bontenbal spreekt van een „conservatief en sociaal” beleid. Niet van een „christelijk en sociaal” beleid. Terwijl de officiële naam nog altijd Christen-Democratisch Appèl is. Dat wettigt de vraag of het christelijke van die partij nog wel betekenis heeft.

Het CDA is een ooit ontstaan als fusie van drie christelijke partijen. De eerste keer dat deze nieuwe fusiepartij meedeed aan de verkiezingen, in 1977, was het motto ”Niet bij brood alleen”. Ook al vonden sommige orthodoxe christenen dat mager, daar klonk wel in door dat er meer in het leven is dan de slag om de boterham. Die slogan was direct ontleend aan de Bijbel. Daarin klonk door dat er hogere waarden in het leven zijn. Zou dat niet meer het onderscheidende van het CDA moeten zijn dan speerpunten als gemeenschapszin en verdraagzaamheid? Met meer accent op Bijbels geïnspireerde politiek zou de partij terugkeren naar haar oorspronkelijke wortels en zich meer kunnen profileren tussen de andere partijen.