Na maandenlang aarzelen gaven de Verenigde Staten donderdag goedkeuring voor de levering van Nederlandse en Deense F-16’s aan Oekraïne. Dit zodra het trainen van Oekraïense piloten voor de toestellen is afgerond. Volgens een Amerikaanse regeringsfunctionaris heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken dat per brief laten weten aan de twee landen.

Toestemming van de VS is nodig omdat de F-16 een Amerikaans product is. Het eigendomsrecht qua vliegtuig en bewapening ligt bij de Amerikanen. Lang was de levering van de straaljagers aan Oekraïne een brug te ver. Het risico op escalatie achtten de Amerikanen te groot. De Russen spreken van „een kolossaal risico”. President Biden vreest dat Amerika bij het conflict in Oekraïne wordt betrokken. Dat zou zijn eventuele herverkiezing volgend jaar in de weg kunnen staan.

Maar na de hernieuwde smeekbede van de Oekraïense president Zelensky vorige maand op de NAVO-top in Vilnius kon het Witte Huis niet anders meer. Het lidmaatschap van de NAVO is voor Oekraïne nog een brug te ver, maar de F-16’s komen er. Demissionair minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra zegt op X, voorheen Twitter, de beslissing van Washington te verwelkomen. „Nu zullen we het onderwerp verder bespreken met onze Europese partners.”

Luchtoverwicht

Het duurt mogelijk nog een jaar voordat de vliegtuigen daadwerkelijk worden getransporteerd. De opleiding van de eerste Oekraïense F-16-piloten verloopt trager dan gewenst en is vermoedelijk pas in de zomer van volgend jaar volledig afgerond. Taalvaardigheid van de piloten is een van de hobbels.

Terwijl Kyiv zit te springen om de gevechtstoestellen. Met de F-16’s kunnen de militaire commandanten proberen luchtoverwicht te creëren in het Oekraïense luchtruim. Verder kunnen de toestellen ondersteuning bieden aan de grondtroepen, zegt oud-commandant van de Koninklijke Landmacht Mart de Kruif. „Je moet de troepen op de grond de vrijheid bieden om te kunnen handelen. Zodat ze zich kunnen voortbewegen zonder bang te zijn voor aanvallen van Russische vliegtuigen.”

De vraag is of de toestellen op tijd komen en of ze nog nodig zijn. Het conflict in Oekraïne lijkt nu te worden uitgevochten met bewapende drones en acties van speciale eenheden. Wat moet een ingewikkeld gevechtstoestel dan doen?

Genoeg

Westerse landen beschikken over genoeg F-16’s. Van de bijna vijfduizend toestellen die sinds de jaren 70 zijn geproduceerd, kwam een groot deel terecht bij westerse luchtmachten. En vliegtuigbouwer Lockheed Martin produceert ze nog steeds.

De Koninklijke Luchtmacht heeft nog zo’n veertig F-16’s in gebruik. Ooit werden er 213 toestellen aangeschaft. De eerste F-16 voor de luchtmacht kwam in juni 1979 naar de Vliegbasis Leeuwarden. Sinds de aanschaf is het toestel met regelmaat voorzien van nieuwe technologie. Maximumsnelheid van de kist is 2400 kilometer per uur. Het toestel kan ruim 3200 kilometer vliegen zonder bijtanken. De bewapening is heel divers.

De F-16 wordt bij de Koninklijke Luchtmacht vervangen door de F-35. Zeker de helft van de opgekalefaterde F-16’s vliegt door tot eind 2024 ter bescherming van het NAVO-luchtruim. De andere helft faseert een voor een uit. Er is nog geen besluit genomen over wat er na 2024 met de F-16-vloot gaat gebeuren.

Vertraging

Twaalf oude toestellen zijn verkocht aan de firma Draken International die ze wil inzetten als „oefenvijand”. Maar er ontstond volgens het ministerie van Defensie „vertraging bij de overdracht”. In december zijn de af te stoten F-16’s vanuit de VS naar België gebracht. Om precies te zijn naar het bedrijf Sabca, op het vliegveld van Charleroi. Daar worden ze „in vliegwaardige conditie” gehouden.

Naast bombarderen van vijandelijke doelen kan de F-16 andere vliegtuigen uitschakelen. Dat is sinds de Tweede Wereldoorlog door de Koninklijke Luchtmacht slechts één keer gebeurd. In maart 1999 wist piloot Peter Tankink met zijn F-16 een Servische straaljager uit de lucht te schieten. Dat gebeurde tijdens de eerste luchtaanval van operatie ”Allied Force” tegen het voormalige Joegoslavië.