Omtzigt en de ideologische leegte
Het onafhankelijke Kamerlid Pieter Omtzigt houdt iedereen al weken in spanning. Gaat de ex-CDA’er wel of niet meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november? Aanvankelijk zou hij deze week uitsluitsel geven, maar maandag maakte de politicus wereldkundig dat hij meer tijd nodig heeft om tot een besluit te komen. Het past bij Omtzigt om met een gedegen plan te komen.
Heel veel tijd heeft Omzigt overigens niet meer. Uiterlijk maandag 28 augustus moet hij zich registreren bij de Kiesraad.
Het is enerzijds wel begrijpelijk dat er zoveel aandacht uitgaat naar de vraag of Omtzigt meedoet met de verkiezingen. In de peilingen staat hij torenhoog. Omtzigt zou in een klap een fractie krijgen van tientallen leden.
Maar anderzijds is die aandacht ook bijzonder. Niemand kent nog het partijprogramma van de ex-CDA’er, maar toch krijgt hij veel steun van de kiezers. Kennelijk waarderen veel kiezers de manier waarop Omtzigt de afgelopen jaren zijn werk als volksvertegenwoordiger deed. Hij spaarde de regering niet en beet zich vast in lastige dossiers. Zo was hij een van degenen die de kindertoeslagenaffaire aan het licht bracht.
De populariteit van Omtzigt moet voor alle politieke partijen in de Tweede Kamer een aansporing zijn om hun werk als controleur van de regering bloedserieus te nemen. Kennelijk waardeert de kiezer dat.
De populariteit van Omtzigt duidt erop dat de gemiddelde kiezer kennelijk weinig vertrouwen meer heeft in de klassieke middenpartijen. Die zijn steeds minder in staat om burgers aan zich te binden.
Die beweeglijkheid van de kiezers, met een duur woord volatiliteit genoemd, heeft als oorzaak de ideologische leegte van politici en publiek. Tot enkele decennia geleden hadden de middenpartijen beginselen van waaruit ze politiek bedreven. Onder meer door de secularisatie en ontzuiling, raakten ze onthecht en schudden ze hun ideologische veren af.
Dat biedt kansen voor nieuwkomers. Toch schuilt daarin ook een gevaar. Namelijk dat de verwachtingen voor een politicus of een nieuwe partij tot torenhoge proporties worden opgeschroefd. Verwachtingen die in de praktijk niet waargemaakt kunnen worden omdat de mogelijkheden om zaken in het Haagse bij te sturen, beperkt zijn. Het gevolg is dat kiezers opnieuw teleurgesteld raken. Het vertrouwen in de politiek zakt dan nog verder weg.
Het is niet eenvoudig om daarin een keer ten goede te brengen. Nu was vroeger zeker niet alles beter dan nu, maar als politici en burgers zich gezamenlijk aan een beginsel of levensbeschouwing gebonden weten, kan dat wel helpen om het vertrouwen terug te laten keren. De stabiliteit van de kleine beginselpartijen in de Tweede Kamer kan als lichtend voorbeeld dienen. Soms is de weg naar voren de weg terug.
