Vierenhalf jaar schrijft Victor Madrigal-Borloz rapporten, heeft digitale vergaderingen en reist de wereld over om voor lhbti-rechten op te komen. De ideeën van de onafhankelijke VN-deskundige voor bescherming tegen geweld en discriminatie op basis van seksuele oriëntatie en genderidentiteit (SOGI) zijn duidelijk. De belangrijkste: gender doet er meer toe dan geslacht. Gender is een spectrum. Een kind van drie kan zijn genderidentiteit weten.

Zijn laatste SOGI-rapport wijdt hij aan de verhouding tussen lhbti-rechten en de vrijheid van godsdienst. Hij presenteert het document eind juni 2023 aan het VN-Mensenrechtencomité in Genève (zie kader). Madrigal-Borloz steekt zijn intentie niet onder stoelen of banken. Hij zoekt „een nieuwe normatieve ruimte” voor lhbti-normen in godsdiensten. Als een godsdienst leert dat homoseksueel gedrag zonde is of dat geslacht een onveranderlijke biologische realiteit is, komt ze volgens het rapport in strijd met de mensenrechtenwetgeving.

De speciale rapporteur presenteert in zijn rol jaarlijks twee rapporten – één aan de Algemene Vergadering van de VN in New York en één aan de Mensenrechtenraad in Genève. Bij zijn aantreden begin 2018 verklaart Madrigal-Borloz dat zijn focus als onafhankelijke lhbti-waakhond bij de VN zal liggen op het intrekken van discriminerende wetten en het verbieden van de zogenaamde conversietherapie. Hij is opvolger van de eerste expert op dit gebied, de Thai Vitit Muntarbhorn, die zich in 2017 om gezondheidsredenen terugtrekt. De Costa-Ricaan werkt vanuit Amerika, als resident aan de Harvard Law School, waar hij deeltijdgastonderzoeker is. Het werk dat studenten in het Mensenrechtenprogramma hier voor hem doen, helpt hem weer in zijn functie bij de VN.

Zelfidentificatie

Het begrip genderidentiteit is de kern van het werk en denken van Madrigal-Borloz. Hij is verklaard aanhanger van de gendertheorie. Volgens dit denken bepaalt gender iemands werkelijke identiteit en is biologisch geslacht een sociaal bedenksel (construct), dat mensen elkaar eeuwenlang hebben voorgehouden.

In 2017, dus voordat hij de baan bij de VN krijgt, is Madrigal-Borloz een van de ondertekenaars van de Yogyakarta-beginselen. Dit lhbti-document is berucht vanwege het 31e principe, dat alle landen genderzelfidentificatie adviseert. „Staten moeten (…) een einde maken aan de registratie van het geslacht van de persoon in identiteitsdocumenten zoals geboorteakten, identiteitskaarten, paspoorten en rijbewijzen, en als onderdeel van hun rechtspersoonlijkheid.” Als Madrigal-Borloz begin 2018 zijn SOGI-mandaat bij de VN begint, komt hij in een positie waar hij genderzelfidentificatie actief wereldwijd kan promoten.

Geslacht is voor Madrigal-Borloz geen persoonskenmerk van betekenis. In een verslag over data en management dat hij vorig jaar presenteerde, komt het woord überhaupt niet voor. Zijn streven is om biologische sekse als een wettelijke categorie uit te wissen en de binaire structuur van man en vrouw te ontmantelen. Hij wil een nieuw begrip van het recht, gebaseerd op genderidentiteit.

Reden waarom hij zich inzet voor 
transgenderwetten. Via rapporten, vergaderingen en ontmoetingen wereldwijd promoot hij deze wetgeving die geslacht vervangt door gender en zo een nieuwe definitie geeft.

Soms vindt hij doelgerichte actie nodig. Zo komt hij de Schotse premier Nicola Sturgeon twee keer te hulp in haar strijd voor de Transgenderwet – die uiteindelijk het einde van haar premierschap zal betekenen. Eind april 2023 brengt hij nog eens een tiendaags bezoek aan het Verenigd Koninkrijk, waar de inwoners meer en meer gendersceptisch worden. In Edinburgh spreekt hij het parlement toe om zijn steun voor de Schotse Transgenderwet te onderstrepen. De wet is door het Schotse parlement aangenomen maar door het Britse parlement geblokkeerd.

Volgens Madrigal-Borloz is conversietherapie de tweede barrière voor genderidentiteit. Reden waarom hij naast transgenderwetten ook strijdt voor wetgeving die het niet-bevestigen van genderidentiteit criminaliseert. Concreet betekent een verbod op conversietherapie dat ouders de genderidentiteit van hun kind niet in twijfel mogen trekken en therapeuten niet die van hun cliënt. In Nederland legden VVD en D66 vorig jaar de initiatiefwet ‘homogenezing’ op tafel, die het uitvoeren van conversietherapie wil straffen met maximaal een jaar cel of een boete tot 22.500 euro.

Financiering

Kritische stemmen wijzen erop dat de Costa-Ricaanse jurist optreedt als zogeheten onafhankelijk expert –zijn functie is onbezoldigd– maar minder onafhankelijk is dan zijn mandaat wil doen geloven. Hij wordt gefinancierd door lhbti-vriendelijke ngo’s. Zo krijgt Madrigal-Borloz 300.000 dollar (een kleine 269.000 euro) van de Arcus Foundation op zijn rekening gestort. Deze stichting is wel de reclameafdeling van oprichter Jon Stryker genoemd. De Amerikaanse genderactivist is namelijk eigenaar van een medisch bedrijf dat chirurgische apparatuur voor geslachtsoperaties verkoopt. Via zijn Arcus Foundation zet hij grote sommen geld in voor de verspreiding van de genderidentiteitsideologie. Het is duidelijk dat Stryker en Madrigal-Borloz elkaar in de lhbti-regenboog herkennen.

Er leven meer bezwaren. De Amerikaanse organisatie Family Watch International (FWI) beschuldigt Madrigal ervan zijn mandaat „op grove wijze te buiten te gaan” door een onwetenschappelijke ideologie af te dwingen. Omdat de SOGI-expert „zijn hoge positie heeft gebruikt om te proberen de mensenrechtenwetgeving eenzijdig te herschrijven”, startte FWI zelfs een internationale petitie.

De Nederlandse directeur Henk Jan van Schothorst van Christian Council International (CCI) onderschrijft het bezwaar. Hij verwijt Madrigal-Borloz het normaliseren van homoseksualiteit en genderidentiteit en noemt hem daarin „radicaal, fanatiek en vastberaden”. „De onafhankelijke expert zou eigenlijk ten dienste van de lidstaten moeten opereren, maar de post is een politiek uitvoeringsorgaan van westers seculier gedachtegoed geworden.” Van Schothorst wijst erop dat een mandaat normaliter via consensus tot stand komt, maar dat in dit geval een aantal amendementen is ingediend en een stemming nodig was – met 84 stemmen voor, 77 tegen en 16 onthoudingen.

Kippenhouderij

Wereldwijd zijn het ook vrouwenorganisaties die zich fel verzetten tegen Madrigal-Borloz’ inzet om genderidentiteit te beschermen. Zo verwijt de Spaanse Alianza Contra el Borrado de las Mujeres (Alliantie tegen het uitwissen van vrouwen) Madrigal-Borloz „manipulatie” en „verraad” en het „in gevaar brengen van de waardigheid van alle vrouwen en kinderen”.

In een uitgebreide klacht richt ook LGB Alliance, een Britse alliantie die zich inzet voor de belangen van homo- en biseksuelen, zich in januari 2023 tot de voorzitter van de VN-Mensenrechtenraad. Madrigal-Borloz faalt, is de boodschap. Het verwijt is dat hij de genderideologie promoot maar niet thuis geeft als het gaat om het beschermen van de rechten van homoseksuelen. „Uit alles wat Victor Madrigal-Borloz zegt en doet blijkt dat hij ons alleen aandacht waardig acht als we de mantra’s uitspreken: ”Transvrouwen zijn vrouwen, transmannen zijn mannen, non-binaire identiteiten zijn geldig.””

De combinatie van de twee groepen in het SOGI-mandaat is een onmogelijke, verklaart de Britse Bev Jackson van LGB Alliance. „Een pleitbezorger voor seksuele geaardheid en genderidentiteit hebben, is een beetje alsof je er een hebt voor veganisme en kippenhouderij. Het werkt niet.”