Meer dan de helft van de mensen meent dat een glas alcohol per week goed voor je is. En een op de vijf Nederlanders denkt dat het drinken van een glas alcohol per dag gezond of zelfs zeer gezond is. Dat bleek maandag uit onderzoek van de Maag Lever Darm Stichting en KWF Kankerbestrijding in het kader van de Gezonde Generatie, een initiatief van 22 gezondheidsfondsen. „Slechts een minderheid heeft een goed beeld van de gezondheidseffecten van alcohol”, verklaart Johan van de Gronden, bestuurder van KWF Kankerbestrijding. „Daarvan zijn we geschrokken.”

Jaarlijks zijn 4000 nieuwe gevallen van kanker te wijten aan alcoholgebruik. Van de Gronden: „Vaak toasten mensen met een glas bier of wijn op je gezondheid. Laten we daarover het gesprek voeren. Moet alcohol of juist alcoholvrij de norm zijn?”

Om het kennisniveau van Nederlanders over de schadelijkheid van alcohol te verbeteren, zijn de Maag Lever Darm Stichting en KWF Kankerbestrijding maandag een kenniscampagne gestart. Deze loopt tot het eind van de maand.

Appels

Prof. dr. Marjolein Smidt, oncologisch chirurg bij het Maastricht UMC+, staat „vierkant” achter de campagne. „Als mensen niet weten hoe slecht alcohol is, gaan ze hun drinkgedrag niet veranderen. Daarom moet we eerst zorgen dat deze kennis mensen bereikt.”

Smidt spreekt geregeld vrouwen met borstkanker die overmatig alcohol gebruikten, maar niet wisten dat dat kanker kan veroorzaken. „Dat menen ze.” Het zijn volgens haar niet alleen vrouwen met een laag opleidingsniveau die dat niet weten: ook bij hogeropgeleiden ontbreekt die kennis vaak. „Bijzonder is dat veel mensen het roer acuut omgooien als ze horen hoe schadelijk alcohol is.”

Dát alcohol schadelijk is, ook een kleine hoeveelheid, moet iedereen kunnen begrijpen, vindt Smidt. „Eigenlijk weten we dat wel. Want als je gezond eet, krijg je daarna geen hoofdpijn. En als je drie appels eet, ga je niet zwabberen. Als dat wel zou gebeuren, zou zo’n product direct uit de handel worden gehaald. Die kortetermijneffecten kennen we. Dan zou het bijzonder zijn als alcohol op de lange termijn wel onschuldig is.”

Alcohol wordt in het lichaam afgebroken tot ethanol en acetaldehyde. Ethanol bindt aan de hormoonreceptor, een soort antenne op lichaamscellen, en beïnvloedt zo de werking van het lichaam. En acetaldehyde is kankerverwekkend. Smidt: „In feite zijn alcoholische drankjes giftig.”

Rode wijn

Het drinken van alcohol vergroot de kans op zeven soorten kanker. Zo is 4,4 procent van alle borstkankerdiagnoses wereldwijd gerelateerd aan alcoholgebruik, bleek in 2020 uit onderzoek. „Dat lijkt weinig, maar het komt neer op 700 vrouwen in Nederland per jaar”, stelt Smidt. „Dat zijn allemaal vermijdbare gevallen.”

Volgens de oncoloog neemt het risico op borstkanker bij vrouwen al toe bij één glas bier of wijn per dag. Mannen kunnen iets meer alcohol aan: vanaf drie glazen per dag lopen ze meer kans op dikkedarmkanker. De gedachte dat rode wijn wel gezond is, is volgens haar een misvatting, die berust op de resultaten van een slecht uitgevoerde studie.

De helft van de Nederlanders denkt bij alcohol direct aan gezelligheid en feestjes, bleek maandag ook uit het onderzoek van de Maag Lever Darm Stichting en KWF Kankerbestrijding. Slechts een kwart associeert alcohol vooral met ongezonde effecten op het lichaam. KWF-directeur Van de Gronden: „De vanzelfsprekendheid waarmee mensen alcohol gebruiken, leidt ertoe dat Nederlandse jongeren relatief jong en veel drinken. Veel jongeren drinken hun eerste glas al op hun dertiende. Kennelijk vinden we dat normaal.” Hij wijst op de verantwoordelijkheid van ouders. „Kinderen kopiëren het gedrag van hun ouders.”

Wim van Dalen, directeur van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP, pleit voor het terugdringen van het aantal verkooppunten van alcohol. „In Nederland zijn er zo’n 70.000. Veel te veel. Ik vind dat de slijterij de centrale verkoper moet zijn, net als in Scandinavië.” Van een algeheel verbod op alcohol is hij geen voorstander. „Ik drink zelf nauwelijks en zou alcohol dus niet missen. Maar we moeten ook realistisch zijn. We leven in een gealcoholiseerde maatschappij, waarin geen draagvlak is voor zo’n verbod. In België is bier zelfs cultureel erfgoed.”

Te goedkoop

Ook zou de prijs van alcohol wat hem betreft omhoog mogen. Van Dalen wijst erop dat een krat Pitt bier bij de Jumbo nog geen 6 euro kost; omgerekend 25 cent per flesje. „Dat is veel te goedkoop, zeker als je de gezondheidsschade van alcohol meerekent.” Volgens RIVM-onderzoek kost alcoholgebruik de Nederlandse samenleving jaarlijks netto 2,3 tot 4,2 miljard euro. „Te goedkoop betekent ook dat het te makkelijk wordt gedronken. In Schotland is afgesproken dat alcohol niet beneden een bepaalde prijs mag worden verkocht. Als de overheid dat hier ook regelt, kan dat veel problemen, zoals overmatig alcoholgebruik, voorkomen.” De STAP-directeur vindt het vreemd dat de accijns op alcoholische dranken al jaren op hetzelfde niveau ligt. „Die zou op zijn minst met de inflatie moeten meebewegen.”

Van Dalen zou verder graag zien dat er meer informatie op etiketten van wijn- en bierflessen komt te staan, net als bij andere producten in de winkel. Nu staat meestal alleen het alcoholpercentage vermeld, en soms ook dat alcoholgebruik schadelijk is tijdens de zwangerschap. „Ik wil ook graag lezen welke stoffen erin zitten en hoeveel calorieën de drank bevat. Ook zouden fabrikanten op de etiketten moeten aangeven dat alcohol een kankerverwekkende stof is. Mensen hebben recht op die informatie.”